طب سنتی چیست؟
طب سنتی چیست ؟
«طب سنتی» با نام‌های دیگری مانند «پزشکی سنتی» و «طب مزاجی» نیز شناخته می‌شود .
تعریف طب سنتی:
بر اساس تعریف ارائه شده در سازمان جهانی بهداشت WHO طب سنتی مجموعه‌ای‌ست از دانسته‌ها، مهارت‌ها و اعمال که بر پایه نظریه‌ها، باورها و تجربه‌های بومی فرهنگ‌های مختلف است که در بهداشت و نیز پیشگیری، تشخیص، بهبود و مداوای بیماری‌های جسمی و ذهنی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در طب سنتی با توجه به انواع مزاج‌ها و خلط‌های چهارگانهٔ (اخلاط اربعه) طبع سرد، طبع گرم، طبع خشک و طبع مرطوب که با عناوین دم، صفرا، بلغم و سودا نیز شناخته می‌شوند روش‌های درمانی متعددی تجویز و توصیه می‌شود. طب سنتی‌ای که بر اساس این چهار طبع تعریف می‌شود را «طب اسلامی» نیز می‌خوانند اما این طب مربوط به قبل از اسلام است و ریشه در یونان باستان دارد. درطب سنتی با بهره‌مندی از وجود بیش از ۷۵۰هزار گونهٔ گیاهی دارویی به درمان و پیشگیری از انواع اختلالات پرداخته می‌شود.
طب سنتی بر این باور است که با اصلاح روش زندگی و رفتار بر اساس مزاج و پیروی از طبع سرد و گرم، افراد می‌توانند از ابتلا به مشکلات فیزیکی و ذهنی جلوگیری کنند.
متخصص طب سنتی / دکتر طب سنتی فردی‌‌ست با تجربه در زمینهٔ شناخت گیاهان دارویی و معمولاً توانامند در ساخت، تولید و استخراج دارو از گیاهان دارویی که با استفاده از روش‌های تشخیصی به مداوای افراد می‌پردازد.
طب سنتی در ایران
طب سنتی در ایران نیز مانند سراسرجهان وجود داشته و به همین نام شناخته می‌شود و در ایران نیز بر اساس خلط‌های چهارگانهٔ خون (دم)، بلغم، صفرا، سودا و گرمی و سردی مزاج عمل می‌کند. به کارگیری طب سنتی، از آنجا که تحت تأثیر عوامل فرهنگی، تا ریخی، برداشت های فردی و فلسفی قرار دارد از یک کشور به کشور دیگر و از یک منطقه به منطقۀ دیگر تغییر می‌کند.
طب سنتی در ایران تقریباً پیشینه ای ۳۰۰۰ ساله دارد و منشأ آن به افرادی چون ابن‌سینا و زکریای رازی بازمی‌گردد. هرچند این افراد نیز در آثار به جا مانده منشأ اصلی علم خود را به آموزه‌های جالینوس و بقراط نسبت داده‌اند. روش تشخیص در طب سنتی بر مبنای مزاج قرار گرفته است و انواع بیماری در کتاب‌های درمانی قدیم ایران به دو مورد سوء مزاج ساده و سوء مزاج مادی تقسیم شده است. حدوداً ۸۰۰۰ گونهٔ گیاهی مختلف در ایران وجود دارد که حدود ۲۳۰۰ گونهٔ آن از انواع گیاهان دارویی و معطر بوده و حدود ۵۰۰ گونهٔ آن به سهولت در عطاری‌های سراسر کشور یافت می‌شوند.
انواع طب سنتی در بسیاری از نقاط جهان وجود داشته که از معروف‌ترین مورد استفاده‌های آن‌ها در طب ایرانی: طب سنتی چین، گیاه درمانی، طب اخلاطی، و معروف ترین مورداستفاد‌های آن‌ها در طب سنتی هندی:
1- شمنیسم (شمن‌باوری)
2- آیورودا (علم زندگی) می باشد .
تفاوت طب سنتی و گیاه درمانی
طب سنتی و گیاه درمانی برخلاف باور رایج دو اصطلاح برابر هم نیستند و به اشتباه یکسان پنداشته می‌شوند.
طب سنتی روشی درمانی بر پایهٔ شناخت مزاج و طبع‌های چهارگونه است و با توجه به سن افراد، جنسیت، رفتار، شیوهٔ زندگی، شغل، تغذیه و ... تعیین می‌شود و تغییر این موارد می‌تواند سبب اختلال در مزاج فرد شود. در این شیوهٔ درمان از تمامی منشأهای گیاهی، حیوانی و معدنی استفاده می‌شود.
حال آن‌که در گیاه درمانی مزاج و طبع جایگاهی ندارد. گیاه‌درمانی از انواع دارودرمانی‌ست که در این نوع طبابت به‌جای استفاده از داروهایی با پایهٔ شیمیایی از داروهایی با پایهٔ گیاهی استفاده می‌شود. در گیاه‌درمانی همانند روال عادی دارودرمانی پس از انجام معاینات پزشکی، و به‌دست آورده تشخیص‌های لازم، از گیاهان دارویی و مواد موثر آن‌ها به‌منظور رفع علایم بیماری و بازگشت به سلامت استفاده می‌شود.
انواع بیماری در طب سنتی
در طب سنتی برای هرچه راحت‌تر و سریع‌تر تشخیص دادن و درمان اختلالات، بیماری‌ها را به دو دستهٔ بیماری‌های ساده و بیماری‌های مرکب تقسیم می‌کنند.
بیماری‌های ساده آن دسته از بیماری‌هایست که به اندام‌های ابزاری و اندام‌هایی که اجزای مشابه دارند روی می‌آورند. و بیماری‌های مرکب دستهٔ بیماری‌های مادرزادی، بیماری‌های اندازه، وضعی و...اند.
در طب سنتی بیماری‌های ساده خود نیز به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:
• بیماری‌های سوء مزاجی
• بیماری‌های اتصال و تفرق
• بیماری‌های سوء ترکیبی
که به شرح مختصری از هر کدام می‌پردازیم:
بیماری‌های سوء مزاجی: خارج شدن از مزاج طبیعی بدن و درآمدن از حالت اعتدال سبب بیماری فرد می‌گردد. افرادی که دارای تغذیهٔ نامناسب با مزاج خود از لحاظ گرمی، سردی، خشکی و رطوبت هستند در طب سنتی در این دسته جای می‌گیرند.
بیماری‌های اتصال و تفرق: افرادی که پیوستگی بافتی از اعضای بدن‌شان را از دست داده‌اند. مانند افرادی که در عضوی از بدن دارای شکستگی و جوش‌خوردگی نامناسب هستند و دچار محدودیت حرکت‌اند در طب سنتی در این دسته جای می‌گیرند.
افراد مبتلا به سوء ترکیبی: افرادی که در بدن‌شان عضوی از ساختار غیرطبیعی است در طب سنتی در این دسته جای می‌گیرند. که خود به ۳ دستهٔ ۱. ایراد داشتن شکل ظاهر ۲. ایراد داشتن اندازهٔ عضو ۳. غیرطبیعی بودن عضو تقسیم می‌شوند.
.jpg)
تشخیص بیماری در طب سنتی
در طب سنتی تشخیص بیماری نه‌تنها با در نظر گرفتن وضعیت مزاج بیمار بلکه با در نظر گرفتن فصل، وضعیت روحی-روانی، سابقهٔ ابتلای خانوادگی، شغل و... صورت می‌گیرد. پس از تشخیص نوع بیماری روش‌های درمانی متناسب با آن اتخاذ می‌شود.
روش‌های درمانی در طب سنتی
طب سنتی شامل روش‌های متعددی برای درمان انواع بیماری‌هاست، از راههای ساده‌تری چون درمان و اصلاح شیوهٔ تغذیه تا روش‌هایی مانند گیاه درمانی و طب سوزنی.
• تغذیه درمانی:
تغذیه‌درمانی گام ابتدایی در درمان بیماری‌ها در طب سنتی است. این مبحث نه‌تنها در طب پزشکی ، که در طب سنتی و طب اسلامی هم رایج است. داشتن رفتار غذایی صحیح و هماهنگ با مزاج و طبع بدن از اصول اولیهٔ توصیه شده در درمان بیماری هاست.
• گیاه درمانی (Phytotherapy) :
همانگونه که از اسم این روش مشخص است، گیاه درمانی درمان بیماری توسط گیاهان است. علاوه بر وجود اقسام گوناگون گیاهان دارویی و فواید فردی هر کدام از آن‌ها در درمان بیماری‌های مختلف باید خاطرنشان کرد که بسیاری از این گیاهان هم زمان دارای خواص چندگانه بوده و برای معالجٔ بیماری‌های مختلف استفاده می‌شوند. (به عنوان مثال گیاهانی چون آویشن و سیاه‌دانه از خواص چندگانه بهره می‌برند.)
مهم این‌که بر خلاف باور عامه داروهای گیاهی فاقد عوارض جانبی و بی‌ضرر نیستند.
• آب درمانی/ هیدروتراپی ( Hydrotherapy) :
آب درمانی درمان اختلالات و مشکلات به کمک آب است. مصرف آب به خودی‌خود سبب درمان بیماری نشده ولی مصرف به‌اندازهٔ آب سبب ایجاد تعادل، رقیق سازی و پاک‌سازی شده و آب از دست‌رفته از طرق ادرار و تعرق را به بدن برمی‌گرداند و از ابتلا به برخی اختلالات پیشگیری می‌کند. در طب سنتی گاهی آب‌درمانی همراه با استفاده از اسانس‌های گیاهی توصیه می‌شود. این روش در تقویت بدن، افزایش رطوبت بدن، گرم کردن، نشاط، درمان و بهبود دردهای مفصلی، سیاتیک، تقویت عضلات نشاط و... موثر است.
• حجامت (Cupping) :
حجامت یکی از روش‌های خونگیری درمانی در طب اسلامی است که خود برگرفته از روشی قدیمی در طب سنتی چین است. این روش در درمان بیماری‌هایی چون آسم، سردردهای میگرنی، غلظت خون، چربی خون، بیماری‌های پوستی، اعتیاد و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش در نقاط خاصی از بدن با وسیله‌ای مانند بادکش خلأ ایجاد می‌شود. از انواع حجامت از حجامت خشک (Dry cupping) که با نام بادکش درمانی نیز شناخته می‌شود، حجامت تر (Wet cupping) و حجامت حیوانی (با استفاده از حیوان) که با نام زالودرمانی (Leech therapy) شناخته می‌شود است. در ایران از رایج‌ترین انوع حجامت، حجامت تر است که به علت پیشینهٔ تاریخی آن در جهان اسلام رواج بیشتری دارد. در حجامت خشک نیز با ایجاد مکش در قسمت‌های مختلف و خاص بدن سبب انبساط عروق آن قسمت می‌شوند.
• فصد/ رگ زدن/ فلبوتومی (Phlebotomy) :
فَصد یکی از روش‌های خونگیری در طب سنتی با استفاده از وارد کردن یک سوزن به رگ و ایجاد منفذی در جدارهٔ آن برای خروج خون و مواد فاسد از بدن است. این روش معمولاً در افرادی که هموگلوبین خون بالایی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• ماساژ درمانی (Massage therapy) :
ماساژدرمانی ورزاندن بافت‌های نرم بدن با استفاده از دست است. این نوع درمان با کمک به بهبود یافتن جریان خون در بدن، افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها و بهبود جریان لنفاوی به بهبود دردهای ناشی از صدمات، بیماری‌های اسکلتی، عضلانی، گوارشی، رهایی از استرس و افسردگی، کاهش سردردها و فشارهای عضلانی و... کمک می‌کند.
• شیاتسو (Shiatsu) :
در طب سنتی شیاتسو که با نام‌های طب فشاری و ماساژ ژاپنی نیز شناخته می‌شود در معنای تحت‌الفظی «فشار انگشت» ترجمه می‌شود. شیاتسو از راههای درمانی تایید شده توسط پزشکان برای دست‌یابی به آرامش، کاهش دردهای عضلانی، تهوع، اضطراب، بی‌خوابی، افسردگی و... است.
موارد ذکر شده فقط تعدادی از انواع روش‌های درمانی در طب سنتی است.
با توجه به گستردگی و حساسیت علم طب سنتی ، علاقه مندان تنها با گذراندن دوره های آموزش طب سنتی ، کسب دانش مهارت ، قابلیت های مورد نیاز و اخذ مدرک طب سنتی می توانند زمینه ورود خود به این عرصه را فراهم آورند .با توجه به استقبال چشمگیر علاقه مندان در سال های اخیر رشته طب سنتی در لیست پرطرفدارترین رشته های آموزشی قرار گرفته است.
از این رو مراکز آموزشی معتبر زیادی اقدام به برگزاری دوره های آموزش طب سنتی و ارائه مدرک طب سنتی تحت نظارت مراجع ذیصلاح نموده اند . یکی از این مراکز معتبر آموزشی مرکز آموزش مجازی پارس است که با ارائه بسته های آموزش طب سنتی و ارائه مدرک طب سنتی فراگیران را برای ورود به این عرصه آماده می کند .
.jpg)
