ژئوتوریسم
تعریف ژئوتوریسم | زمین گردشگری| Geotourism
ژئوتوریسم | زمین گردشگری | Geotourism ، شاخه ای از گردشگری است که با طبیعت بیجان سر وکار داشته و ویژگی های جغرافیایی متمایز یک مکان، محیط، میراث، فرهنگ، زیبایی شناسی و رفاه ساکنان آن را حفظ یا تقویت می کند. ژئوتوریسم، شامل دو بخش ژئو و توریسم است؛ بخش اول، جاذبه های زمین شناسی و ژئومورفولوژی را در بر گرفته و بخش دوم، یک موضوع چند رشته ای است که زیرساخت های صنعت گردشگری مانند مدیریت، اقامت، تفسیر و تور را شامل می شود.
در واقع ، ژئوتوریسم مانند پیوندی بین زمین شناسی و گردشگری محسوب شده که هویت جغرافیایی یک منطقه را مشخص و تقویت می کند. هدف از ژئوتوریسم، به حداکثر رساندن سود توریسم و گردشگری، ایجاد راه حل هایی برای گسترش گردشگری و به حداقل رساندن آسیب های وارده به محیط زیست است. همچنین، ژئوتوریسم با بوم گردی یا اکوتوریسم ارتباط نزدیکی داشته و همه اصول و مزایای اکوتوریسم را دارد.
تاریخچه ژئوتوریسم | زمین گردشگری|Geotourism در جهان
بررسی تاریخچه ژئوتوریسم در جهان نشان می دهد که ژئوتوریسم اولین مرتبه توسط "آدام سدویک" بین سال های 1080 تا 1180 شمسی در انگلستان مطرح شد و از نظر آکادمیک، بعد از تعریف کردن مقوله ژئوتوریسم توسط "توماس هوز" در سال1373 شمسی به وجود آمد . با این حال، موضوع زمین گردشگری، رسما از زمانی مطرح شد که یونسکو، عنوان جدید"ژئوپاک" را در علم زمین شناسی معرفی نموده و از مراکز زمین شناسی و سازمان ها نیز دعوت کرد که در این زمینه همکاری کنند.
سرفصل های موجود در این مقاله شامل تعریف ژئوتوریسم ، تاریخچه ژئوتوریسم، مقاله در مورد ژئوتوریسم، دوره آموزشی ژئوتوریسم، هیدروتوریسم، زمین گردشگری، اکوتوریسم چیست و تعریف ژئوپاک هستند.
تعریف ژئوپاک
بر اساس تعریفی که سازمان جهانی یونسکو ارائه کرده ، ژئوپاک به منطقه ای گفته می شود که به اندازه کافی وسیع بوده و حداقل شامل چند پدیده زمین شناسی برجسته و مهم ، جاذبه های طبیعی ، فرهنگی و تاریخی است. علاوه بر این، ژئوپاک باید دارای آثار تاریخی ، بوم شناسی، باستان شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی و برنامه هایی برای گسترش و بهره برداری و طرح هایی حفاظتی باشد تا سطح اقتصادی کشور را بهبود دهد.
از سال 1380 شمسی، تعدادی از مناطق حفاظتی در جهان به عنوان ژئوپاک ثبت شده که شمار آنها در جهان ، 80 مورد بوده و "چین" در این راه، پیشرو و دارای بیشترین ژئوپاک ملی و جهانی است. اولین ژئوپاک ایران و خاورمیانه، ژئوپاک قشم است که مدت کوتاهی به دلیل ضعف مدیریت، از لیست ژئوپاک خاورمیانه حذف شد اما با کسب شرایط قبلی، مجددا در لیست ژئوپاک ها قرار گرفت. ژئوپارک ملی جلفا و ژئوپارک جهانی جلفا-ارسباران در شمال استان آذربایجان شرقی درمنطقه جلفا دومین محدوده ای که کشور به سازمان یونسکو معرفی کرده است. تعداد 50 پتانسیل برای ژئوپاک های آینده ایران پیش بینی کرده اند.
دوره آموزشی ژئوتوریسم
دوره آموزشی ژئوتوریسم، شامل بررسی و توضیح میراث طبیعی و گردشگری، آشنایی با ژئوتوریسم، پتانسیل های ژئوتوریسم، ابزارهای تفسیر ژئوتوریسم، عوامل تهدید کننده طبیعت، روند آتی ژئوتوریسم در ایران و خارج و گردشگری پایدار و صنعت ژئوتوریسم می شود. در راستای، حفظ منابع طبیعی و زیر ساخت های صنعت ژئوتوریسم ، مرکز آموزش مجازی پارس دوره آموزشی به عنوان ژئوتوریسم را برای علاقمندان به صنعت گردشگری ارائه کرده و در پایان دوره نیز مدرک معتبر ژئوتوریسم اعطا می کند. برخی از سرفصل های آموزشی این دوره عبارتند از:
فصل اول
- تقسیم بندي طبيعت
- گردشگري بر پا یه طبيعت
- تعاریف و مفهوم توريسم
- زیرساختهاي صنعت توريسم
- جاذبه ها
فصل دوم
- آشنایی با ژئوتوریسم
- ژئوتوریسم در ایران
- تاریخچه ژئوتوریسم
- تقسيم بندي ژئوتوريسم
- قلمرو ژئوتوريسم
- ژئوسايتها
فصل سوم
- تعريف تفسير و نكات اساسي آن
- گردشگري در اسلام و تفسير ژئوتوريسم
- تحريك حس كنجكاوي در مراكز تفسير
- راه هاي درآمدزايي با استفاده از ابزارهاي تفسير ژئوتوريسم
- راهنمايان زمين گردشگرى
فصل چهارم
- ژئوسايتهاي بالقوة ايران
- نمونهاي از ژئوسايتهاي جهان
- پتانسيل بالقوة ژئوپاركهاي ايران
- نمونه اي از ژئوپارك ايران
- ژئوپارك هاي چين
فصل پنجم
- اهميت پديده هاي زمين شناختي
- اهميت حفاظت از پديده هاي زمينشناختي
- منافع حفاظت از پديده هاي زمينشناختي
- تهديدها در حفاظت از پديده هاي زمين شناختي
فصل ششم
- روند آتي ژئوتوريسم در ايران و جهان
- نمونهاي از همكاري موفق نهادهاي دولتي براي رونق گردشگري مالزي
- نمونه اي موفق از همكاري در توسعة گردشگري داخلي در ايران
- روند آتي ژئوپاركها در جهان
فصل هفتم
- ژئوپارك ها، صنعت ژئوتوريسم، و توسعة پايدار
- مفهوم توسعه
- مفهوم توسعة پايدار
- محصولات ژئوتوريسمي و توسعة پايدار
- پديده هاي ژئوتوريستي اطراف روستاها و نقش آنها در توسعة پايدار
- جايگاه صنعت توريسم در برنامة چهارم توسعة پايدار در ايران
اکوتوریسم| بوم شناسی| طبیعت گردی چیست
اکوتوریسم| بوم شناسی| طبیعت گردی ، نوعی گردشگری و سفر به مناطق طبیعی مانند جنگل و کوه و دشت و بازدید از مناطق طبیعی حساس و نسبتا دست نخورده است. وجود شاخه اکوتوریسم| بوم شناسی|طبیعت گردی ، افراد علاقمند به گردشگری را تشویق می کند تا به مناطق طبیعی و محیط زیست سفر کرده و از این طریق، رفاه مردم محلی را بهبود دهند. هدف از این نوع گردشگری این است که افراد را آموزش دهند تا برای حفاظت از محیط زیست هزینه کرده و به طور مستقیم از مزایای توسعه اقتصادی و توانمندسازی سیاسی جوامع محلی بهره برده و بیش از قبل به فرهنگ های مختلف و حقوق بشر احترام بگذارند.
از اواخر دهه 1358 شمسی، طرفداران محیط زیست، تلاش هایی زیادی برای اکوتوریسم انجام دادند؛ بنابراین، امکان دارد که نسل های آینده به واسطه دخالت های انسان ، بسیاری از موقعیت ها را تجربه نکنند. همچنین، اکوتوریسم بر سفر اجتماعی، رشد شخصی و پایداری محیطی تمرکز دارد. اکوتوریسم نوعا شامل سفر به مقصد هایی است که در آن جانوران ، گیاهان و میراث فرهنگی جز جاذبه های اصلی محسوب می شوند.
گونه های مختلف اکوتوریسم| بوم شناسی|طبیعت گردی
گاهی اوقات جاذبه های اکوتوریسم| بوم شناسی| طبیعت گردی با ژئوتوریسم تداخل دارند اما به طور خاص، به طبیعت زنده و جاذبه های آن توجه شده است. گونه های مختلف اکوتوریسم | بوم شناسی|طبیعت گردی شامل گردش آبی و ساحلی، کوهنوردی، غارنوردی، بیابان گردی، دامنه نوردی و طبیعت درمانی هستند که برخی از انها را به صورت مختصر توضیح می دهیم:
- غارنوردی: نوعی ورزش تفریحی است که در آن افراد آماتور و یا حرفه ای ، غارها را درنوردیده و انها را کشف می کنند.
- بیابان گردی: یکی از شیوه های طبیعت گردی است که در آن، طبیعت گردان به تماشای بیابان ها، حیات جانوری و گیاهی و اسمان شب می پردازند.
- دامنه نوردی: یکی از زیرشاخه های اکوتوریسم است که در آن ، افراد عمدتا به طبیعت ، فضای باز و بستر طبیعت می روند. دامنه نوردی، به تجهیزات چندانی نیاز نداشته و بر بدن فشار زیادی وارد نمی کند.
- طبیعت درمانی: یک شیوه درمانی خاص است که با استفاده از درمان های طبیعی موجود مانند نور، خورشید، آب، هوا و نیروهای شفابخش طبیعت انجام می شود.
اکوتوریسم| بوم شناسی|طبیعت گردی، جایگاه ویژه ای در صنعت گردشگری داشته و فعالیت های آن در سراسر جهان رشد و توسعه پیدا کرده است. از آنجایی که اکوتوریسم | بوم شناسی|طبیعت گردی نقش موثر و چشمگیری در حفظ محیط طبیعی و رشد اقتصادی دارد، سازمان ملل متحد ، سال 1382 شمسی (2002 میلادی) را سال بین المللی اکوتوریسم معرفی و نامگذاری کرده و کمیسیون توسعه پایدار سازمان (UNEP) و سازمان جهانی گردشگری را ملزم به انجام دادن فعالیت های مرتبط با این زمینه نمود. طبق ارزیابی سازمان جهانی گردشگری، رشد اکوتوریسم| بوم شناسی| طبیعت گردی در دهه حاضر 10 تا 30 درصد است.
هیدروتوریسم
هیدروتوریسم، شاخه ای از اکوتوریسم است که گردشگری بر اساس منابع آبی نیز نامیده می شود. این نوع از گردشگری، آنچنان در کشور توسعه نیافته و اولین مرتبه برای سازماندهی و یافتن راه کار برای رونق اقتصادی کشور مطرح شده و در گروه گردشگری پایدار قرار می گیرد. هدف هیدروتوریسم، پرداختن به بحث گردشگری و تاکید بر شناسایی منابع آب های سطحی و زیرزمینی و تعریف علم بهره برداری از منابع آبی بدون آسیب زدن به منبع طبیعی و محیط زیست است.
بخشی از فعالیت های هیدروریسم به بازدید از سازه های آبی مانند سد های خاکی و استخرهای طبیعی و دیدن انواع آب انبارها ، چشمه ها ، قنات ها و آبشارها ارتباط دارد. استان لرستان، یکی از استان هایی است که به واسطه ظرفیت بالای هیدروتوریسم، از سایر مناطق متمایز شده ؛ بنابراین، مسئولین باید با مطالعه کافی و تهیه نقشه و مشارکت دادن انواع دستگاه های اجرایی ، گردشگران را به این منطقه جذب کنند تا شاهد شکوفایی اقتصادی باشیم. از جمله منابع هیدروتوریسم در لرستان می توان به آبشار چکان ، آبشار شوی یا تله‌زنگ ، آبشار آب‌سفید ، آبشار نوژیان ، آبشار سرکانه ، آبشار وارک ، آبشار بیشه و آبشار افرینه اشاره کرد.
مقاله در مورد ژئوتوریسم
ژئوتوریسم، مفهوم نسبتا جدیدی است که اخیرا مورد توجه دولت ها و کمپین های حفاظت از محیط زیست قرار گرفته است. این حوزه بسیار پیچیده بوده و کارشناس های این رشته ، در مورد مدل های آن توافقی ندارند. مقاله های موجود در مورد ژئوتوریسم به نقش و جایگاه ژئوتوریسم و روند تحولات آن در ایران و مدل های مورد استفاده می پردازد.
بررسی تحقیقات انجام شده در این حوزه در ایران نشان می دهد که مطالعات ژئوتوریسم در کشورمان رو به رشد است . علاوه بر این، شناخت انواع گردشگری در کنار ژئوتورسیم به مسئولین و صاحبان منابع کمک می کند تا از فرصت های موجود در جهت بهبود و توسعه اقتصاد کشور استفاده کنند.
