سیستم اطلاعات جغرافیایی

این مقاله با عنوان دوره آموزشی سیستم اطلاعات جغرافیایی توسط مرکز آموزش مجازی پارس جمع آوری و منتشر شده است . امروزه آموزش با شیوه های نوینی ارائه میشود و یکی از این شیوه ها آموزش مجازی میباشد که از جهات مختلفی همچون صرفه جویی در زمان و مکان به صرفه میباشد. نخستین گام در راستای آموزش مجازی را میتوان فرهنگ سازی ،ایجاد اعتماد و باور مردم نسبت به کیفیت بالای آموزش و مدرک آن عنوان کرد.
این مرکز با بیش از ۱۰۰ مدرس و اعضای هیئت علمی دانشگاه قرارداد همکاری در جهت تدوین محتوا اعم از جزوات درسی ، امکانات مولتی مدیا و همچنین ضبط فیلم های آموزشی نموده است . در حال حاضر مرکز پارس با اخذ مجوزهای لازم اقدام به آماده سازی بیش از 4۰۰ دوره ی آموزشی در شاخه های مختلف علمی نموده است. یکی از این دوره ها ، دوره آموزشی سیستم اطلاعات جغرافیایی یک دوره آموزشی بسیار کاربردی و علمی زیر گروه شاخه پرمخاطب در مرکز آموزش مجازی پارس می باشد.

(جی‌آی‌اس) یک سیستم اطلاعاتی است که پردازش آن بر روی اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیده‌هایی می‌پردازد که به‌نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط‌اند. به‌کارگیری این ابزار با امکان استفاده در شبکه‌های اطلاع‌رسانی جهانی، یکی از زمینه‌های مناسب و مساعد در جهت معرفی توان‌ها و استعدادهای کشور در سطح جهانی است.گسترش روزافزون شبکه کاربران این سیستم‌ها از جمله نکات اساسی است که می تواند به قابلیت‌ها و توانایی‌های این سیستم بیفزاید.
سامانه های اطلاعات جغرافیایی نوعی نماد سازی از تمامی جنبه های جهان واقعی می باشد. دید ساده شده ای از جهان واقعی را به گونه ای ارائه می دهد كه بازنمایی واقعیت در كلیت آن بدون استفاده از رایانه غیرممكن است. این دید ساده شده تنها داده هایی را شامل می شود كه كاربر GIS برای حل مساله ای خاص آنها را ضروری می پندارد كه به آن مدل گفته می شود. مدل همان تلفیق داده ها است. كه به عنوان وسیله ای برای درك سامانه هایی به شمار می آید كه پیچیدگی یا مقیاس مكانی آن در شرایط دیگر، خارج از درك ذهنی ما قرار می گیرد.

GIS زمانی جهت ساخت مدل ها مورد استفاده قرار می گیرد كه تلفیق داده ها به شیوه ای دیگر میسر نباشد. مدل ها همچنین نظرات ما را درباره ی چگونگی و دلیل تعامل عناصر جهان واقعی به شیوه ی خاص قرار می گیرند. بنابراین GIS مشتمل بر داده ها و نظراتی درباره ی چگونگی تعامل آنها بوده و یك مدل مكانی به شمار می آید. هاگت و چورلی متذكر می شوند كه یك مدل مكانی مبتنی بر استنباط درباره ی جهان واقعی از طریق تفسیر در فضا است. این دقیقا دلیلی برای این مساله است كه چرا GIS برای حل مسائل جغرافیایی به كار می رود.
در حال حاضر از این سیستم‌ها بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخش‌های مختلف (مانند مطالعات زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیک شهری، تهیه نقشه‌های پایه، مدیریت کاربری اراضی، خدمات بانکی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب،گاز، و..) استفاده می‌شود و با گذشت زمان و توسعه سیستم‌ها، کاربرد جی‌آی‌اس به کلیه بخش‌های مرتبط با زمین گسترش یافته است.
مطالعه حاضر نیز با در نظرگرفتن مسائل فوق درصدد است ضمن معرفی بخشی از توان‌ها و مزایای این سیستم در دسترسی سریع به اطلاعات، تحلیل اطلاعات به طور یکجا و با بهنگام‌سازی، دقت و سرعت بالای عمل، و ….، کاربرد و نحوه استفاده از آن را در ارتباط با مجموعه اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران مورد بررسی قرار دهد و ارزیابی نماید. در این مطالعه همچنین به طور اجمالی به معرفی سیستم اطلاعات جغرافیایی پرداخته شده است و در این راستاابتدا تعاریف مختلف از سیستم اطلاعات جغرافیایی را ذكر نموده و سپس تاریخچه و تكامل آن در جهان و همچنین در ایران ،عناصر اصلی تشكیل دهنده سیستم اطلاعات جغرافیایی و مراحل ایجاد و برپایی سیستم اطلاعات جغرافیایی را مورد بررسی قرار داده ایم.

فن اوری GIS نسبتا جدید است و هنوز چنانكه باید وشاید مورد استفاده قرار نگرفته است. این سامانه امكان بالقوه ای برای پیاده شدن در گستره دولت و جامعه دارد و با ان می توان به ذخیره سازی،پردازش، بازیابی و نمایش داده هایی كه دارای مرجع جغرافیایی هستند، پرداخت.GIS وی‍ژگی های جدیدی همچون بعد مكانی، فضایی و جغرافیایی را به پایگاههای اطلاعاتی معمول می افزاید. بسیاری از مجموعه داده های موجود حاوی آدرس ها، مراجع نقشه و یا حتی موقعیت جغرافیایی هستند یا می توانند از آنها بهره بگیرند. GISراهی برای تحلیل یا بهره گیری از ویژ‍گی های جغرافیایی داده ها است. GIS همچنین توانایی اجرای تحلیل های جغرافیایی یا موقعیتی رابه سایر روشهای محاسباتی گرافیكی پایه یعنی طراحی با كامپیوتر (CAD) می افزاید. این سامانه می تواند قابلیتی برای افزوده شدن به روش خودكار تهیه نقشه یا بسط دادن آن باشد.( صفحه 2 كتاب مقدمه ایی بر سامانه اطلاعات جغرافیایی ترجمه پروین رفاهی)
فن آوری GIS حدود 30 سال یا بیشتر است كه وجود دارد ولی تنها در سالهای اخیر به نقش و قابلیت به كارگیری آن در كاربردعای متنوعی ورای تهیه و ترسیم خودكار نقشه پی برده شده است. اكنون راه حل های GIS به اشكال گوناگون از نرم افزارهای قابل اجرا در PC در بخش خدمات رسانی و دولت محلی بسیار سریع تر از دولت مركزی جذب و اجرا شده است چرا كه این حوزه ها به دلیل نوع كار از اطلاعات مربوط به موقعیت های مكانی نیز استفاده بیشتری دارند.
تعاریف ومفاهیم
سیستم اطلاعات جغرافیایی یك سیستم كامپیوتر مبنا که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار، اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیره سازی، نمایش، بازیابی، پردازش، بهنگام-سازی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط به عوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرار می گیرد، در واقع بستری برای ذخیره ، نگهداری، مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی (جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است.
جی آی اس (Geographic information system) سیستمی است که با بهره‌گیری از آن، کلیه اطلاعات جمع‌آوری شده به صورت لایه لایه تهیه شده و پس از تفیک و کنترل داده‌ها کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی مورد نیاز وارد سیستم می‌شود.
بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به داده‌های موردنیاز در یک حجم وسیع، امکان ارائه و به تصویرکشیدن اطلاعات مکانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن داده‌ها ونیز امکان استفاده از داده‌های موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم می‌گردد. همچنین زمینه‌ای برای شناساندن و معرفی قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متعدد و در عین حال، تشخیص خلأ‌های مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد.
جی‌آی‌اس یک سیستم اطلاعاتی است که پردازش آن بر روی اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیده‌هایی می‌پردازد که به‌نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط‌اند. به‌کارگیری این ابزار با امکان استفاده در شبکه‌های اطلاع‌رسانی جهانی، یکی از زمینه‌های مناسب و مساعد در جهت معرفی توان‌ها و استعدادهای کشور در سطح جهانی است.گسترش روزافزون شبکه کاربران این سیستم‌ها از جمله نکات اساسی است که می تواند به قابلیت‌ها و توانایی‌های این سیستم بیفزاید.
در حال حاضر از این سیستم‌ها بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخش‌های مختلف (مانند مطالعات زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیک شهری، تهیه نقشه‌های پایه، مدیریت کاربری اراضی، خدمات بانکی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب،گاز، و..) استفاده می‌شود و با گذشت زمان و توسعه سیستم‌ها، کاربرد جی‌آی‌اس به کلیه بخش‌های مرتبط با زمین گسترش یافته است.
جامع ترین تعریف مورد پذیرش برای سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) تعریفی است كه تحت عنوان كاربرد اطلاعات جغرافیایی در گزارش كمیته بازرسی به ریاست Lord Chorley ارائه گردید. به موجب این تعریف:
سامانه اطلاعات جغرافیایی سامانه ای است برای دریافت، ذخیره سازی، كنترل، ادغام، پردازش، تحلیل و نمایش داده هایی كه از نظر مكانی به زمین مرجع یافته اند. این سامانه معمولا مستلزم یك پایگاه داده كامپیوتری زمین مرجع و یك نرم افزار مناسب با نوع كاربرد می باشد.
به عقیده (1992)Thompson و Laurini سامانه GISدر یك توصیف كلی سامانه ای است كه شرایط زیر را تامین می نماید:
ابزاری را برای نمایش رقومی پدیده های مكانی بدست می دهد كه عبارت است از دریافت و كد نمودن داده ها.
با ارائه ابزار لازم امكان به كارگیری و حفاظت از داده های كد شده را فراهم سازد. مثلا با امكاناتی برای بروزآوری، مدیریت و ذخیره سازی، تبدیل یا سازمان دهی مجدد داده ها از یك فرم به فرم دیگر یا تایید نمودن و اعتبار سنجی داده ها.

ارائه خروجیهای مختلف اعم از جدول های چاپی، نقشه های پلات شده، عكس، نمودارهای علمی و امثالهم، در فرمهای مناسب.ممكن است مفهوم ویژه سامانه اطلاعات جغرافیایی با تكنولوژی كلی GIS به غلط یكسان برداشت شود. اچ دنیسون پاركر در مقدمه كتاب شناسی سامانه های اطلاعات بین الملی 1993 می گوید عبارت GIS معنایی نزدیك به تكنولوژی مدیریت، پردازش و تحلیل داده های فضایی جغرافیایی با كامپیوتر یافته است. یعنی عبارت GISبیانگر یك فن آوری است نه یك سامانه.ص 12و13
بارو 1968 : مجموعه ای از ابرازهای نیرومند به منظور جمع آوری، ذخیره، استخراج، تبدیل و نمایش داده های مکانی.
اسمیت 1987 : عبارت است از پایگاه اطلاعاتی که در آن داده ها اغلب ارجاع و هویت مکانی دارند
تاملین 1990 : سیستم اطلاعات جغرافیایی ، یک سیستم سخت افزاری و نرم افزاری رایانه ای است که به منظور
دسترسی، نگهداری و استفاده از داده های کارتوگرافی طراحی گردیده است .
روشی برای تجسم، دستکاری، تجزیه و تحلیل و نمایش داده ای فضایی به همراه ارتباط مابین داده ها و نقشه است.
سامانه منسجم و پویا در جهت مدل سازی دنیای واقعی به منظور دارا بودن اطلاعات به روز و کمک در راستای تصمیم گیری و مدیریت مناسب محیط به ویژه محیط زندگی.

مقاله ای که مطالعه کردید در مورد دوره آموزشی سیستم اطلاعات جغرافیایی بود که توسط مرکز آموزش مجازی پارس گردآوری شده است .

ثبت نام دوره سیستم اطلاعات جغرافیایی