آموزش الکترونیک
آموزش الکترونیک
با فرض این که یادگیری الکترونیکی ، مداخله ای مبتنی برفناوری است و این که فناوری به طوردایمی درحال پیشرفت است ،ارتقای مستمر و ابداع نوآوری درراه حل های یادگیری الکترونیکی اجتناب ناپذیر است. درنتیجه ، موفقیت یادگیری الکترونیکی به رهبرانی بستگی دارد که گروه تولید یادگیری الکترونیکی را درک کنند و ازآنها درتلاش برای فراهم نمودن بهترین راه حل های یادگیری الکترونیکی و تجارب مربوط به آن حمایت نمایند . ویت و همکاران اظهارمی دارند که رهبران نقش مهمی درساخت فرصت برای نوآوری و روزآمد نمودن راه حل های یادگیری الکترونیکی بازی می کنند. به خصوص آنها باید فرهنگ یادگیری را درسازمان تقویت کنند، حمایت مالی فراهم کنند و مهم تر از همه،یادگیری را به صورت بیرونی (نظیردادن انواع پاداش در ازای انتقال یادگیری) و درونی (نظیر ایجاد احساس نیازبه یادگیری درکارکنان )تشویق کنند .
ازطرف دیگر،درصورتی که هریک از4 عامل تضمین کننده موفقیت یادگیری الکترونیکی فراهم شود،جذب یادگیرندگان به یادگیری الکترونیکی و انتقال یادگیری به محیط کار،از مهمترین نتایج حاصل هستند وقتی برای یادگیرندگان دسترسی به دوره های آموزش الکترونیکی مهیا شده باشد و آنها ارتباط این دوره ها رابا کارخود درك كنند،تمایل آنها به استفاده از یادگیری الكترونیكی افزایش می یابد.
انجام تحلیل های مختلف درابتدای به کارگیری یادگیری الکترونیکی،موجب میشود که تجارب یادگیری فراهم شده برای یادگیرندگان مناسب تر و انگیزه آنها برای یادگیری فراهم شده برای یادگیرندگان مناسب تر و انگیزه آنها برای یادگیری بیشمار باشد. اگر هنگام انجام این تحلیل ها ،فقدان مهارت های پایه ای (نظیر مهارت های کار با رایانه ) در یادگیرندگان و باورآنها مبنی برعدم امکان موفقیت دریادگیری الکترونیکی (خودکارآمدی پایین) مشخص نشود، یادگیری وانتقال آن به شغل آنها به حداقل ممکن می رسد. برای تدارک بهترین راه حل یادگیری الکترونیکی،تحلیل یادگیرندگان بزرگسال ومشکلات عملکردی که درمحیط کار آنها وجود دارد،ضروری است .
بسیار حائز اهمیت است که مدرسین برای حرکت به سمت آموزش الکترونیکی ،به نکات ویژه ای توجه داشته باشند وچه بهتر که قبل از آغاز آموزش به شیوه الکترونیکی یا مجازی، درعمل خود را توانمند سازند. برخی از این نکات عبارتند از: دردسترس داشتن ابزارهای سخت افزاری ونرم افزاری لازم و برخورداری از تسلط، توانایی ومهارت کافی دربکارگیری این ابزارها، تجربه کاربا یک سیستم آموزشی مجازی به عنوان دانشجو یا مدرس؛ داشتن وقت و علاقه کافی برای یادگیری نرم افزارهای لازم وتمرین با آنها؛ و از همه مهمتر،اطمینان یافتن از این که ارائه درس به شیوه مجازی یا الکترونیکی ،هدف اصلی یعنی یادگیری موثررا تامین خواهد کرد.
درکشورایران ،با توجه به شرایط خاص استفاده از کامپیوتر و اینترنت (ازنظردانش فنی، زیان و پهنای باند شبکه های ارتباطی واطلاعاتی )برای آغاز تهیه وطراحی محتوای الکترونیکی دروس به ویژه برای آموزش مجازی ،می توان به ترتیب مراحل زیرعمل کرد.
1. تحلیل (Analysis) دراین مرحله باید هدف ومنظور اصلی ازتهیه درس مجازی، انتظارات مختلف ارائه درس، ارجحیت روش تدریس الکترونیکی،امکان ادامه کارتوسط اشخاص دیگر،هزینه های احتمالی درس،میزان نیاز دانشجویان ،میزان دسترسی مخاطبین به سایت ،ابزارها و پیش نیازهای تکنولوژیک برای ارائه درس ،وجود منابع اطلاعاتی کافی و میزان حمایت مدیریت کلان مجموعه ازاین اقدام به روشنی و دور ازهرگونه شک و ابهام تبیین گردد.
2. طرح آموزش (Infstructional Design) : مدرس باید اهداف آموزشی خود را برپایة اصول و علمی برنامه ریزی درسی وهدف گذاری آموزشی بیان نموده و علاوه بر رعایت اختصار درتدوین محتوای دروس، آزمون های خود راطراحی نموده، به فراگیران راهنمایی های لازم راارائه داده و برای تقویت علمی ایشان ،تمرینات و تکالیف مناسب و متناسب با پیشرفت درس،دراختیار شان قراردهد .
درواقع بسیار حائز اهمیت است که هرمدرس که گام در راه آموزش مجازی می گذارد، قبل از آغاز دوره آموزشی ،نقشه کامل ودقیق حرکت خود را دردرسی که ارائه خواهدداد، برای خود ودانشجویان روشن و مشخص سازد .دراین مرحله اگربخشی ازانجام امور آموزشی به عهده خود فراگیران باشد (self Study) ،به رعایت جدی تر نظم نیاز است ولذا مدرس باید درطراحی دوره سعی کند که ضمن پاسخگویی به نیازهای واقعی دانشجویان، بیشترین مخاطب را نیز جذب کند.
3.طراحی رابط کاربری (Interdface Design) : یکی از مهمترین وحساس ترین بخش های کار،طراحی رابط کاربری است. ضمن اینکه باید با فکرباز و دقیق به این بخش پرداخته شود،هر چه تجربه کار با وب و صفحات آن بیشتر باشد، نتیجه مطلوب تر خواهد بود . برخی نکات قابل طرح وحائز اهمیت درزمینه عبارتند از: طراحی ابزارهایی برای حرکت درصفحه ؛استفاده از یک نما یا طرح کلی و ترجیحاً ثابت همراه با اجزاء متناسب با محتوای درس؛وجود هشدار دهنده مناسب که کاربربداند آیا وصل است یا خیرو این که درکدام بخش از درس قراردارد.
4.تولید (Development) :دراین مرحله از کار،علاوه بر مواد واطلاعات کافی،نیاز مبرمی به دانش و تجربه لازم برای کار با نرم افزارهای تولید محتوا نیز وجود دارد. مدرس باید بتواند ازنرم افزارهای تولید محتوا نیز وجود دارد . مدرس باید بتواند از نرم افزارهای کاربردی مناسب برای بهسازی فایلهای تصویری وتغییراندازه آنها به اندازه قابل قبول با حفظ کیفیت مطلوب به خوبی استفاده کند. همچنین باید مقداری از وقت خود را صرف شناخت انواع قالبهای استاندارد فایلهای صوتی وتصویری ثابت و متحرک نموده وضمن حفظ زیبایی و کیفیت کار، با کمک تکنولوژی و استفاده صحیح از ابزارهای
موجود، بهترین وکارآمدترین شیوه ممکن ،هدف اصلی درس را که انتقال پیام آموزش ، دنبال کند.
5.کنترل وارزیابی آنلاین : (online Testing and Ecaluation) گاهی پس از صرف وقت وتلاش فراوان ،به دلیل برخی اشکالات فنی ویا عدم توجه به برخی تنظیمات، قسمتهایی از پروژه خوب کارنمی کند. برای جلوگیری از این مشکلات بهتراست محتویاتی که طراحی شده اند ،یا انواع نرم افزارهای مرورگر اینترنت آزمایش شوند و ازیکسان بودن نمایش اطلاعات وموارد خاص،قبل از آغاز دوره اطمینان حاصل گردد. همچنین با توجه به این که هریک ازصفحات یا اجزاء مربوط به محتوای طراحی شده (به ویژه درموارد آموزش ازطریق وب) ممکن است به صورت منفرد مورد بازدید کاربران قرارگیرد،بهتر است مشخصاتی ازقبیل کلید واژه ها، توصیف صفحه،عنوان آن و غیره درمتن کد html صفحه طراحی شده، گنجانده شده باشد .
آموزش الکترونیکی درایران، مانند دیگر کشورهای آسیائی ازرشدی آرام برخوردار است. موانع موثردرکاستن از سرعت توسعه آموزش های مجازی درایران و اغلب کشورهای آسیائی تقریباً یکسان هستند .این موانع بازدارنده را می توانیم بشرح زیر خلاصه کنیم :
1. آهستگی درتوسعه زیرساخت های مخابراتی مورد نیاز
2. کمبودنقدینگی برای توسعه شبکه های ارتباطی (اینترانت و اینترنت)
3. کمبود نقدینگی سازمانها وصنایع مختلف برای توسعه نسبتاً وظاهراً گران قیمت آموزش های الکترونیکی.
4. ضرورت تجهیز سامانه های آموزش مجازی به زبان بومی وملی
5. گران بودن تولید محتوای الکترونیکی دروس و ضرورت طراحی وتولید خاص منظوره آنها
6. عدم تدوین خط مشی مناسب برای پیاده سازی وتوسعه آموزش الکترونیکی منطبق با اهداف و امکانات سازمان ها وصنایع مختلف
7. کم اهمیت دادن به امرآموزش دراغلب سیاستگزارهای و تصمیم گیری های مدیران ارشد.
8. تعدد دست اندرکاران بخش خصوصی درزمینه آموزش الکترونیکی و عدم راهبری و همگرائی درمیان ایشان.
آموزش و یادگیری الكترونیكی
آموزش الكترونیكی زیر مجموعه و فصل مشترك فناوری اطلاعات و فناوری آموزشی است.
در آموزش الكترونیكی ارائه درس و یادگیری آن از طریق فناوریهای الكترونیكی است. این نوع یادگیری بر مبنای فناوری هایی مانند اینترنت ، سیستمهای یاددهی هوشمند و سیستم های آموزش مبتنی بر رایانه و چندرسانه ای ها استوار است.
نظام آموزش الكترونیكی
معماری نظام آموزش الكترونیكی قدم اول و تعیین مبنا برای یادگیری مبتنی بر فناوری اطلاعات است.این نظام با در نظر گرفتن مدلهای تعلیم و تربیت ، ساختار و روشهای تولید محتوای الكترونیكی،ویژگیهای سكوهای نرم افزاری و سخت افزاری و نكات فرهنگی ، طراحی می گردد و در نتیجه طیف وسیعی از كاربردهای مربوطه نیز را به خود اختصاص میدهد.
اركان نظام آموزش الكترونیكی
در آموزش الكترونیكی چهار ركن اصلی، نظام آموزش را تشكیل میدهد كه شامل موارد زیر میباشد:
2-3-1- یادگیرنده
2-3-2- هدایت کننده
2-3-3- تحویل
2-3-4- ارزیابی
مدل یادگیری در آموزش الكترونیكی
برای مطالعه رابطه یادگیری و تدریس، مدل یادگیری انتخاب و مورد توجه قرار می گیرد. مدل یادگیری، مجموعه فعالیتهای یادگیری است، اعم از پروژه، تكلیف یا هر فعالیت دیگری كه به وسیله آن بتوان تعاملات میان یادگیرنده، مطلب یادگیری و یاددهنده را در نظام آموزش الكترونیكی بررسی نماییم.
مدل یادگیری در برگیرنده آن چیزی است كه معمولاً در فرایند آموزش واحد یادگیری نام برده می شود كه شامل عناصر گوناگون رفتاری یا عناصر مختلف فرآیندهای آموزشی، انواع اندیشه ها، روال، یا رفتارهایی است كه یادگیرنده باید در مدتی كوتاه فرا بگیرد.
اشیاء آموزشی در آموزش الكترونیكی
یكی از مهمترین مفاهیم در آموزش الكترونیكی، شییء آموزشی است. یك شییء آموزشی یك جزء مستقل از محتوای آموزشی است كه یك هدف آموزشی را دنبال می كند . اشیای آموزشی نمادی از تفكرشییء گرا در محیط یادگیری است.
اشیای آموزشی عبارتند از اشیایی كه در اشكال دیجیتالی یا غیره دیجیتالی به هنگام یادگیری مبتنی برفناوری اطلاعات و ارتباطات می توانند مورد استفاده قرار گیرند.
پیش نیازهای یادگیری در آموزش الكترونیكی
برای روشن كردن و توجیه این موضوع كه چرا از نظر سطح یادگیری و سرعت پیشرفت بین یادگیرندگان الكترونیكی تفاوت وجود دارد و چرا بعضی از آنها به هیچ وجه نمی توانند برخی اشیاء را یاد بگیرند، تاریخچه یادگیرنده یا رفتارهای ورودی یادگیرنده را باید در درجه اول اهمیت قرار داد.
مسیر و سناریوی یادگیری در آموزش الكترونیكی
یادگیری پاره ای از عناصر، برای جذب عناصر پیچیده تر الزامی است. این امر حاكی از آن است كه روابط عناصر تشكیل دهنده اشیایء آموزشی از خاصیت قانونمندی برخوردار است و اینكه چگونه و بر اساس چه ترتیبی باید اجزای آموزشی را در قالب مسیر یا سناریوی آموزشی تنظیم كنیم تا امر آموزش به طور كامل صورت پذیرد موضوع بسیار مهمی در طراحی آموزشی و تهیه محتوی الكترونیكی است.
طراحی آموزشی در آموزش الكترونیكی
طراحی آموزشی روشهای مختلف آموزش و موقعیتهایی كه این روشها در آن مورد استفاده قرار میگیرند را مشخص میكند. روشها میتوانند به روشهای ساده تر تجزیه شوند و در نهایت حسب موقعیت و نیاز بكارگرفته شوند. این امر مستلزم تحلیل دقیق تر از ارتباط اشیاءی آموزشی با مدل ها، مسیرها و پیشنیازهای یادگیری است.
شیوه های ارزیابی در آموزش الكترونیكی
روشهای مفید ارزشیابی در این زمینه شامل :
− نگارش گزارش و مستندسازی در مورد فراگیر
− نگهداری پرونده فعالیتهای مختلف فراگیر
− تهیه یادداشت و جدول نمودار در مورد فراگیر
− نگهداری پرونده تعاملات فراگیر با سایر فراگیران
− انجام مصاحبه با فراگیر
− نظرسنجی از فراگیر.
− علاوه بر این روشهای گوناگون ارزیابی مبتنی بر سوال و جواب نیز جایگاه ویژه ای دارد. سوال كردن خود روشی برای یادگیری است. در این حالت اگر سوالات به درستی انتخاب شوند و روال مشخص وصحیحی داشته باشند خود موجب یادگیری گام به گام مطلب را فراهم می كنند.
فراداده های آموزشی
فراداده به معنی دادهای درباره سایر داده ها است فراداده توصیف و تعریف دقیقی درباره مشخصات یك داده است كه استفاده و مدیریت آنرا آسان می سازد. فراداده های آموزشی اطلاعاتی در مورد منابع آموزشی ارائه می نمایند. فراداده به استانداردسازی بهره گیری از منابع آموزشی یاری می رساند و دستیابی به منابع موجود ، ساختن منابع جدید و به اشتراك گذاردن آن و تغییردر آنها را آسان می سازد.
شییء آموزشی فراداده ای بر روی حداقل مجموعه مشخصات مورد نیاز برای مدیریت، دستیابی و ارزیابی اشیاء آموزشی تمركز دارد. اطلاعاتی مانند نوع شییء، تهیه كننده، صاحب حقوقی و قالب شییء از جمله مشخصاتی است كه درشییء آموزشی فراداده ای به ازای هر شییء درج میشود. شی آموزشی فراداده ایی می تواند شامل مشخصات آموزشی یك شییء به معنی نحوه آموزش، نحوه تعامل، درجه سختی آن،
درجه بندی اهمیت آن و پیش نیازهای آن نیز باشد.
ساختار درس
معمولا مفهوم ساختار درس را به مجموعه سلسله مراتبی از اجزای درس اطلاق می نماییم. در سیستمهای پیچیده تر آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات ، ساختار درس نه تنها بر اساس یك سلسله مراتب مشخص بلكه بر اساس تعامل یادگیرنده با درس نیز تعیین می شود. لیكن این مشخصات و قالب آن، باید توانایی تطبیق با رفتار یاد گیرنده را داشته باشد.
سیستم مدیریت محتوای آموزشی (LCMS)
سیستم مدیریت محتوای آموزشی برای تبدیل اطلاعات به محتوای آموزشی متعامل و ارائه محتوا به روشهای مختلف برای اهداف متفاوت آموزشی و مخاطبین گوناگون آماده می شود.
علاوه برمسئله تولید دروس، مسئله هدایت آموزشی وپیگیری فعالیت های آموزشی نیز جزئی از وظایف این سیستم است.
سیستم مدیریت محتوای آموزشی یك سیستم مدیریت دانش نیز است كه امكان جمع آوری اطلاعات در اشكال و قالبهای گوناگون، نگهداری آنها در انباره ها و بسته بندی آنها به صورت پودمانبندی ، به اشتراك گذاردن، دوباره استفاده كردن، مدیریت و نمایش آنها را به صورت مواد درسی فراهم می سازد.به عبارت سادهتر سیستم مدیریت محتوای آموزشی برای تبدیل دانش به محتوای آموزشی به وجود آمده است.
