مقاله افسردگی
توسط مرکز آموزش مجازی پارس ( آموزش الکترونیک ، آموزش از راه دور ،آموزش غیر حضوری ) گرداوری شده است.
افسردگی از شایع ترین تشخیص های روان پزشکی است که اکثر افراد در مقطع زمانی خاصی دچار این بیماری می شوند که معمولا تا دو هفته پایدار است و در زندگی فرد تداخلی ایجاد نمی کند اما اگر زمان این بیماری بیش از دو هفته طول بکشد و باعث از کارافتادگی در قلمرو زندگی فردی و اجتماعی شود، آن هنگام است که فرد را کاملا دچار اختلال افسردگی می دانیم. بیماری افسردگی از دید اکثر مردم، بیماری است که در بزرگسالان مشاهده می شود اما متاسفانه آمارها حاکی از آن است که امروزه تنها بزرگسالان، مراجعه کننده کلینیک های روان پزشکی نیستند بلکه کودکان نیز از جمله مراجعه کنندگان به شمار می روند.طبق آمارهای ارایه شده حدود پنج درصد از کودکان از اختلال افسردگی رنج می برند که این در کودکان دختر بیش از کودکان پسر دیده می شود. بیماری افسردگی در کودک، در واقع یک نوع بیماری روانی است که کودک احساس و تصور بدی از خود دارد و برای دوره زمانی طولانی احساس غم، عصبانیت و ناکامی می کند و زمانی که به اوج برسد علایم خاص خود را نشان می دهد.گوشه گیری و انزواجویی از بارزترین نشانه های این بیماری است. مطالعات و بررسی های انجام شده نشان داده است که افسردگی در کودکان با افسردگی در بزرگسالان شباهت بسیاری دارد که البته نوع درمان آن متفاوت است. عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی از عللی است که زمینه افسردگی را در کودکان فراهم می کند. همچنین عوامل استرس زای محیطی از جمله مشکلات خانوادگی، طلاق، آزار کودک، از دست دادن یکی از والدین نیز می تواند بر خلق کودک و ابتلای وی به افسردگی نقش پررنگی داشته باشد. البته این اختلال در کودکانی که به مدرسه نرفته اند، نادرست است بلکه بیشتر در مقطع دوره دبستان دیده می شود. با این حال طبق تحقیقات، افسردگی می تواند از آغاز زندگی یعنی دوران نوزادی هم پدید آید.
برای آشنایی و تشخیص افسردگی در کودک، پیشگیری و نحوه برخورد و راه های درمان و بهبودی این بیماری، مصاحبه ای با مهرناز یکتا، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی انجام داده ایم که در زیر می خوانید.
▪ آیا آمارهایی که در رابطه با میزان کودکان افسرده در ایران ارایه شده، صحیح است یعنی پنج درصد از کودکان ما افسرده هست
آمارهای ارایه شده بیشتر مربوط به کشورهای اروپایی و آمریکایی است و در زمینه ایران آمار رسمی داده نشده است. اما اختلالات خلقی در کودکان در ایران تا قبل از ورود به مدرسه ۳/۰ درصد و در مقطع دبستان بین سه تا چهار درصد متغیر است. کلا افسردگی در کودکان کشورهای جهان سوم که عوامل محیطی، اقتصادی و اجتماعی در کل عوامل استرس زا بیشتر است، زیادتر از جاهای دیگر دیده می شود.
▪ عوامل ایجادکننده و موثر در افسردگی کودکان چیست؟
در کل می توان از سه دسته عامل مهم نام برد؛
۱) عوامل ژنتیکی و زیست شناختی: طبق تحقیقات انجام شده کودکانی که والدین شان افسرده باشند چهار برابر مستعد این بیماری هستند، همچنین افسردگی مادران در دوران بارداری نقش خیلی مهمی در افسردگی کودک دارد.
۲) عوامل اجتماعی: که شامل وضعیت تاهل خانواده، تعداد خواهر و برادر، جدایی و طلاق در خانواده، از دست دادن والدین، شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر خانه و سبک زندگی است. که افسردگی در کودکان پسر با توجه به عوامل اجتماعی بیشتر از دختر است. پسرانی که قبل از ۱۳ سالگی یکی از والدین شان را از دست داده اند بیشتر مستعد افسردگی هستند.
۳) عوامل طبیعی که شامل سیل، زلزله، تصادف برای خود کودک و قطع عضو در کودک می شود.
.jpg)
▪ از میان عواملی که نام بردید در کودکان کدام یک نقش پررنگ تری دارد؟
در سبب شناسی افسردگی در کودکان اگر چه عوامل ژنتیکی و زیست شناختی تاثیرگذار هستند اما اگر بخواهیم مهم ترین عامل را بگویم همان عوامل اجتماعی و محیطی هستند که در اکثر تحقیقات هم به آن اشاره شده است.
▪ آیا افسردگی در کودک با اختلال بیش فعالی رابطه دارد؟
تا حدودی در واقع نشانه هایش هم جز در یکی، دو مورد متفاوت است. در کل افسردگی در کودکان با خیلی از اختلالات روانی که ما روان شناسان از آن به نام «هم بود» نام می بریم، رابطه دارد. آنچه مهم است این که در کودکان افسرده، ناآرامی و حملات کج خلقی مکرر دیده می شود که والدین ممکن است با اختلال بیش فعالی اشتباه بگیرند. در کل ۳۰ درصد از کودکان بیش فعال در آینده دچار افسردگی می شوند. آنچه مهم است یک سری عواملی است که فقط مختص افسردگی است و در کودکان بیش فعال دیده نمی شود، مثل اختلال خواب، اختلال در اشتها، افکار خودکشی و عدم لذت از فعالیت هایی که قبلا لذت بخش بود.
▪ کودک افسرده می تواند به خودکشی هم فکر کند؟
بله، بسیاری از آنها متاسفانه به افکار خودکشی فکر می کنند چرا که فکر به خودکشی یکی از علایم مهم افسردگی می باشد که در همه سنین دیده شده است.
▪ علایم تشخیص درونی و ظاهری افسردگی در کودکان چیست؟
به طور کلی اگر بخواهیم بگوییم شامل: شکایت های جسمی فراوان، توهمات شنوایی، کاهش توانایی تمرکز، فقدان انرژی، مشکلات خواب، خلق تحریک پذیر و رفتارهای پرخاشگرانه، ترس، فرار از مدرسه، وابستگی بیش از حد به والدین، عملکرد تحصیلی ضعیف، گوشه گیری و عدم بازی با دوستان می شود. در کل دو نشانه بارز را می توان برای افسردگی نام برد:
۱) خلق افسرده
۲) احساس عدم لذت از فعالیت هایی که قبلا برایشان لذت داشته است. اگر این علایم تا دو هفته پایدار بود و بهبود نیافت کودک احتمالا مبتلا به افسردگی شده است. اما از نظر ظاهری از آنجا که کودکان از لحاظ پوشش لباسی تحت حمایت خانواده هستند و نمی توانند لباس های آشفته بپوشند یا حمام نروند به همین دلیل برای کودکان از نظر ظاهری نمی توان افسردگی را تشخیص داد.
▪ طبق بعضی از تحقیقات گفته می شود افسردگی از آغاز زندگی یعنی دوران نوزادی آغاز می شود. منظور از افسردگی در نوزاد چیست؟
همان طور که اشاره شد عوامل ژنتیکی در اختلال افسردگی نقش دارند. اگر مادر در دوران بارداری افسرده باشد، این افسردگی را از طریق نطفه به جنین انتقال می دهد که از نشانه های بارز افسردگی در نوزادان، گریه های مکرر همراه با جیغ بدون هیچ دلیلی است یا اینکه آرامشی که نوزاد باید در آغوش مادر کسب کند را نمی گیرد و در آغوش مادر دایما گریه می کند.
▪ وقتی والدین کودک متوجه شدند که کودک شان افسرده است آیا باید به مهدکودک یا مدرسه و معلمان شان خبر دهند؟
حتما والدین باید مهد یا مدرسه را در جریان بگذارند چون کودک در واقع دارای یک سری الگوهای آشفتگی می شود مانند کاهش فعالیت های ورزشی، بازی و احساس بی ارزشی و.... اطلاع دادن به مربی و معلم می تواند باعث آگاهی آنها شود و معلمان بتوانند آگاهانه رفتار مناسبی را با کودک داشته باشند، چون رفتار معلمان و مربیان با همه شاگردان یکسان است و این رفتار یکسان ممکن است برای کودکانی که مبتلا به افسردگی هستند باعث تشدید افسردگی در آنها شود.
بهتر است مربیان و معلمان برای پیشرفت رشدی کودکان در کنار مطالعه و آموزش کلاس های آموزگاری، به مطالعه کتاب های رشد کودک و اختلالات خلقی بپردازند.
▪ به نظر شما والدین چه نقشی را به عنوان پیشگیری از این بیماری می توانند، داشته باشند؟
همان طور که گفتم سبک و وضعیت خانوادگی از عوامل موثر در افسردگی کودک است. بنابراین خانواده با ایجاد فضای دوستانه و صمیمانه می تواند این پیام را به کودکش القا کند که در میان اعضای خانواده فردی دوست داشتنی و ارزشمند است و به نیازهایش احترام می گذارند و مورد توجه واقع می شود باعث آرامش کودک و کاهش استرس می شود. در کنار این موضوع، والدین باید به کودک اجازه دهند احساساتش را بیان کند چون در غیر این صورت کودک احساس بی ارزشی و ناامیدی می کند و به علت دریافت نکردن محبت و توجه به سوی افسردگی سوق داده می شود
▪ آلودگی هوا هم می تواند در افسردگی و گوشه گیری کودک تاثیر بگذارد؟
نتایج نشان داده است که آلودگی هوا به دلیل سرب و منواکسیدکربن غیر از ایجاد بیماری های جسمی باعث بیماری های روانی، افسردگی و اسکیزوفرنی و تشدید این اختلالات می شود. البته ناگفته نماند که سرب تنها در آلودگی هوا موجود نیست بلکه سرب در پلاستیک و اسباب بازی ها به خصوص اسباب بازی های ساخت چین بسیار زیاد است.
▪ شما به عنوان یک مشاور بالینی چه درمانی را برای افسردگی کودک پیشنهاد می کنید
اول از همه وقتی خانواده متوجه شد که کودکش افسرده است وی را برای درمان پیش روان شناس کودک ببرد که متاسفانه دیده شده است خانواده، کودکان را برای معالجه یا به پزشک عمومی می برند یا روان شناس هایی که در زمینه کودک تخصص ندارند.
درمان مناسب برای افسردگی همه کودکان، دارو درمانی همراه با روان درمانی است. همچنین بازی درمانی نیز یکی از روش های موثر برای از بین بردن اختلالات رفتاری مخصوصا افسردگی است. بازی راهی است که کودک توسط آن نیاز و مشکلات خود را بیان می کند. اسباب بازی، واژه های کودک و خود بازی، زبان کودک می شود. فرآیند بازی درمانی، نقش موثری در رشد کودک دارد و کودک این فرصت را به دست می آورد که احساسات خود را از طریق بازی به راحتی ابراز کند. مثلا برای درمان پرخاشگری، درمانگر بازی تیراندازی با اسلحه را به کودک آموزش می دهد و...
▪ پژوهش های جدید، استفاده از داروهای ضدافسردگی برای کودکان را زیر سوال برده اند؛ نظر شما در این رابطه چیست؟
داروهای ضدافسردگی به طور کلی هم آثار مثبت، هم عوارض جانبی دارد. دارو حتما باید با تجویز پزشک باشد و والدین به مدت آن کاری نداشته باشند. همچنین دوز آن را بالا و پایین نکنند.
نکات مهمی که والدین در مصرف داروهای ضدافسردگی دارند در دو جمله خلاصه می شود:
۱) علایم رفتاری کودک بعد از مصرف دارو حتما مورد توجه و بازبینی قرار گیرد. مثلا تحریک پذیری کمتر یا بیشتر شده
۲) قطع ناگهانی دارو را انجام ندهند و با پزشک متخصص مشورت داشته باشند.
▪ معمولا درمان افسردگی کودکان چقدر زمان می برد؟
دارو درمانی بین شش تا ۹ ماه زمان می برد و برای روان درمانی هم نمی توان زمان مشخص، تعیین کرد چون برای هر کودکی متفاوت بوده که اکثرا بین شش تا ۱۲ ماه است.
