مقاله روانشناسی اعتیاد
امروزه آموزش با شیوه های نوینی ارائه میشود و یکی از این شیوه ها آموزش مجازی میباشد که از جهات مختلفی همچون صرفه جویی در زمان و مکان به صرفه میباشد. نخستین گام در راستای آموزش مجازی را میتوان فرهنگ سازی ،ایجاد اعتماد و باور مردم نسبت به کیفیت بالای آموزش و مدرک آن عنوان کرد. این مرکز با بیش از ۱۰۰ مدرس و اعضای هیئت علمی دانشگاه قرارداد همکاری در جهت تدوین محتوا اعم از جزوات درسی ، امکانات مولتی مدیا و همچنین ضبط فیلم های آموزشی نموده است .
در حال حاضر مرکز پارس با اخذ مجوزهای لازم اقدام به آماده سازی بیش از 4۰۰ دوره ی آموزشی در شاخه های مختلف علمی نموده است. یکی از این دوره ها ، دوره آموزشی روانشناسی اعتیاد یک دوره آموزشی بسیار کاربردی و علمی زیر گروه شاخه روانشناسی در مرکز آموزش مجازی پارس می باشد.
مقدمه ( روانشناسی اعتیاد )
اعتیاد یــک «بیمارى اجتماعی» است که عوارض جسمى و روانى دارد و تا زمانى که بـه علل گرایش «بیمار» توجه نشود، درمان جسمى و روانى فقط براى مدتى نتیجه بخش خواهد بود و فرد معتاد دوباره گرفتار« مواد اعتیاد آور» می گردد. اعتیاد به موادمخدر یکى از مهمترین مشکلات اجتماعی، اقتصادى و بهداشتى است که عوارض ناشى از آن تهدیدى جدى براى جامعه بشرى محسوب شده و موجب رکود اجتماعى در زمینه هاى مختلف مى‌گـــــردد .همچنین ویــرانگری هاى حاصل از آن زمینه ساز سقوط بسیارى از ارزش‌ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده و بدین ترتیب سلامت جامعه را بطور جدى به مخاطره مى‌اندازد.پدیده شوم قاچاق موادمخدر بیش از آنکه فعالیتى سوداگرانه، تجارى و اقتصادى در عرصه مافیاى اقتصاد بین المللى باشد، ابزارى کارآمد، مؤثر و راهبردى در گسترش نظام سلطه صاحبان قدرت جهان بر کشورهاى توسعه نیافته است. تحلیلگران مسائل سیاسى و اجتماعى بر این باورند که در تهاجم و نفوذ فرهنگی، پدیده موادمخدر مهمترین عامل به تباهى کشیدن و انحطاط اخلاقى جوامع به شمار می رود. متاسفانه گسترش دامنه مصرف موادمخدر در جامعه امروزى به حدى است که حتى قشر متفکر و تحصیل کرده را نیز به سمت خود کشانده است. مبارزه با اعتیاد نیز قطعاً بیش از آنکه ماموریتى در راستاى وظایف مصرحه نیروى انتظامى باشد، اقدامى است استراتژیک در مقابله با ابزار نظام سلطه جهانى در انحطاط اخلاقى جوامع با اهداف خاص سیاسی.اعتیاد بعنوان یک آسیب اجتماعی، هیچ گاه بطور کامل ریشه کن نخواهد شد، اما با تدبیر، اندیشه و تلاشى مخلصانه حداقل میتوان آنرا به کنترل در آورد. در این راستا تلاش ما بر این است تا با ارتقاء سطح آگاهى اقشار مختلف جامعه پیشگیرى از اعتیاد را بر درمان معتادین مقدم بداریم. به امید روزى که جامعه اى داشته باشیم که اگر هم در آن فرد معتادى وجود دارد، درصدد نجات خویشتن باشد.
تاریخچه مواد مخدر (در جهان و ایران) ( روانشناسی اعتیاد )
مکتوبات تاریخی چنین می نماید که بشر از آغاز تاریخ از مواد مخدر برای تسکین دردها و آلام خود که به تجربه با آنها آشنا شده بودند استفاده می نموده است .
بر خلاف آنچه که مشهور است، چینی ها اولین مردمی نبودند که با تریاک آشنایی داشتند، گرچه حکما و دانشمندان چینی از دیرباز باخواص درمانی تریاک آشنا بودند ولی احتمالا در قرن نهم و یا دهم بود که تریاک توسط اعراب به کشور چین معرفی شد.
نوشته هایی که از تمدن سومری ها باقی است، نشان می دهد که سومریان از کهن ترین اقوامی بودند که نه تنها از تریاک استفاده می کردند، بلکه نام « گیاه شفابخش» نیز بر آن نهاده بودند، که هنوز این نام شایع است.
پزشکان آشوری نیز صدها سال پیش از میلاد مسیح به خواص داروئی تریاک پی برده بودند. نوشته های باستانی نشان می دهد که تریاک در تمام دوره های تاریخ بابل، مصر، یونان و روم استعمال می شد و حتی هومر شاعر یونانی در آثار خود از گل خشخاش سخن به میان آورده و آن را جزو گل های زینتی باغ های روم در ششصد سال پیش از میلاد می دانسته است.
بر اساس پاپیروس های باقیمانده از مصریان، مصری ها از زمان های قدیم خشخاش (تریاک) استعمال می کردند و اسم (THE BAICA) مشتق از شهر THEBES است که در آن جا می کاشتند، لذا کشت خشخاش با این که در ممالک شرقی از جمله ایران، چین، هند، ترکیه و ممالک اروپایی به عمل می آمد، ولی اصل آن از مصر بوده است .
مجارستان اولین کشور اروپایی است که با خشخاش آشنا شد و گیاه شناسان کشور مذکور هزار و دویست سال پیش از میلاد آن را می شناخته و شیره اش را به کار می برده اند.
ساکنان سرزمین هند نیز در شمار نخستین آشنایان به گیاه مواد مخدر «کوکنار» می باشند و گفته می شود که هنگامیکه داریوش بزرگ آن کشور را گشود هندیها افیون را می شناخته و با آن سر و کار داشتند.
یونانیان زمان سقراط به آثار طبی تریاک پی برده و برای تسکین و آرامش آلام خود به کار می بردند.
در ایران دانشمندان و پزشکانی چون محمدبن زکریای رازی و ابن سینا اولین کسانی بودند که به خواص داروئی تریاک آشنا بوده و آن را برای مداوای بیماران خود تجویز می کردند.
به طور کلی استعمال تریاک در ایران را پاره ای ره آورد حمله اعراب یا چنگیز و یا سوغات لشکرکشی نادرشاه به هندوستان می دانند. ولی آن چه مسلم است در زمان حکومت صفویان مصرف این ماده متداول بوده و چنانچه از شواهد برمی آید، زمان صفویه استعمال تریاک بیشتر به منظور تعدیل اضطراب خاطر بزرگان و در باریان و رجال عالی مقام معمول بود .
در قرن دهم هجری شاه طهماسب صفوی مصرف مواد افیونی را جدی تلقی می کند و دستور می دهد تا تریاک موجود در دربار را معدوم نمایند. در زمان شاه عباس ظاهرا باید مصرف این مواد توسعه بیشتری پیدا کرده باشد زیرا می گویند شربت کوکنار که همان جوشانده خشخاش است بسیار رایج بوده به طوریکه شاه عباس دوم ضرورت مبارزه با آن را دریافته و برای جلوگیری از مصرف آن ناگزیر از صدور احکام و فرامین موکدی می شود.
تا پیش از قرن نوزدهم تریاک در ایران به طور وسیع کشت نمی شد و تریاک کشی آن چنان رواج نداشت. تریاک کشی در ایران از زمان ناصر الدین شاه شروع می شود. در دوران امیرکبیر کشت خشخاش به صورت آزمایشی در اطراف تهران انجام گرفته است.
استعمار انگلیس پس از به زانو در آوردن هند بر آن شد که میان لندن و هندوستان خط ارتباطی تلگراف برقرار کند و برای اینکار می بایست از سرزمین ایران بهره می گرفتند و از این جهت آن را به ناصر الدین شاه مطرح و عملی ساختند و به این طریق سیم بانان و کارگران هندی خط ارتباط ، از بزرگترین انگیزه های گسترش و آموزش تریاک کشی در ایران بودند و خراسان به عنوان تریاک کشی در تیررس آرمان های شوم آنان قرار گرفت به طوریکه از سال 1851 پیش قراولان قاچاقچیان این داروی تحذیر کننده و اعتیاد آور در لباس های دراویش هندی در خراسان و کرمان پراکنده شدند و به تریاک کشی پرداختند .
چون انگلیسی ها تریاک ایران را خوب می خریدند ، کشاورزان دست از زراعت گندم کشیدند و به کشت خشخاش روی آوردند . قانون های تحدید تریاک (1329 قمری) و انحصار تریاک و مجازات مرتکبین قاچاق مواد افیونی و تولید و توزیع غیرقانونی هر چند ظاهرا در جهت کاهش مصرف این ماده و مبارزه با آن وضع و کنترل محدود هم از بین رفت و در سال های جنگ جهانی دوم و بعد از آن قاچاق مواد افیونی و اعتیاد آن رواج بیشتری پیدا می کند .
در سال 1334 قانون منع کشت خشخاش و جلوگیری از مصرف غیر طبیعی تریاک از تصویب مجلس گذشت و وزارت بهداری را مسئول معتادین قرار دادند .
در سال 1348 دولت قانون منع کشت خشخاش را لغو کرد و به جای آن قانون کشت محدود خشخاش و سهمیه کوپن تریاک را رواج داد .
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، در خرداد ماه 1359 قانون سهمیه تریاک معتادان مجاز لغو و دوره ای به مدت شش ماه به عنوان ترک اعتیاد مقرر شد و از آن پس (اتمام مهلت) اعتیاد جرم و معتاد مجرم شناخته شد.
اعتیاد چیست؟ ( روانشناسی اعتیاد )
سازمان بهداشت جهانی مادة مخدر را این‌گونه تعریف میكند: هر ماده‌ای كه پس از وارد شدن به درون بدن بتواند بر یك یا چند عملكرد مغز تأثیر بگذارد، مادة مخدر است. این تعریف مخدرهایی نظیر توتون و مشروبات الكلی و مخدرهای غیر قانونی مانند هروئین و L..S.D را نیز در بر می گیرد. ضمن اینكه در این تعریف مصرف‌كنندگان مواد مخدر نیز بیمار تلقی میشوند.عادت كردن، خو گرفتن و خود را وقف عادتی نكوهیده كردن، اعتیاد تلقی میشود. به عبارت دیگر، ابتلای اسارت آمیز به مادة مخدر كه از نظر جسمی یا اجتماعی زیان‌آور شمرده شود، اعتیاد نام دارد. اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست، و عواقب آن به صور مختلف نظیر تحمل و وابستگی بدنی هویدا میشود.در طب جدید به جای كلمة اعتیاد، وابستگی به مواد به كار میرود كه همان مفهوم را دارد ولی دقیق‌تر و صحیح‌‌تر است. مفهوم این كلمه آن است كه انسان با استعمال نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا میكند. به طوری كه بر اثر دستیابی و مصرف دارو احساس آرامش و لذت به او دست میدهد، اما با نرسیدن دارو، خماری، دردهای جسمانی و احساس ناراحتی را تجربه میكند.در سال 1950: سازمان ملل متحد در مورد اعتیاد به مواد مخدر تعریف زیر را ارائه كرد:اعتیاد به مواد مخدر عبارت است از مسمومیت تدریجی یا حادی كه به علت مصرف مداوم یك دارو، اعم از طبیعی یا تركیبی، ایجاد میشود و به حال شخص و اجتماع زیان‌آور میباشد.به عبارت ساده‌تر، اعتیاد عبارت است از وابستگی به موادی كه مصرف مكرر آن با كمیت مشخص و در زمانهای معین، از نظر مصرف كننده، ضروری و دارای ویژگی‌های زیر است:ـ وابستگی جسمی ایجاد میكند.
ـ وابستگی روانی ایجاد میكند.
ـ پدیدة تحمل در بدن نسبت به مواد مصرفی ایجاد میشود.
ـ مادة مورد نیاز به هر شكل و از هر طریق باید به دست بیاید.
ـ ماده مصرفی بر مصرف كننده، خانواده و جامعه تأثیر مخرب دارد.
وابستگی جسمی حالتی است كه پس از مصرف مكرر ماده‌ای خاص در شخص ایجاد میشود و در صورت عدم مصرف یا از بین رفتن اثر آن، شخص دچار اختلالات شدید جسمی نظیر پا درد، آبریزش بینی، دردهای شدید استخوانی، بی قراری ، دل پیچه و ... می شود.
وابستگی روانی، میل به تكرار تجربه احساس رضایت ناشی از سوء‌مصرف مواد است. به بیان دیگر،فرد با مصرف مادة مخدر، احساس رضایت را تجربه می‌نماید. این احساس رضایت و خشنودی، میل به تجربه مجدد آن ماده را در ذهن برمی‌انگیزد كه خود باعث تكرار مصرف میشود. در واقع این حالت میل، گونه‌ای از شرطی شدن است؛ به طوری كه فرد عملاً با مصرف آن ماده در موقع ناراحتی، آن را تجربه میكند. در این نوع وابستگی، مصرف كننده علاوه بر مادة مصرفی، به شرایطی محیطی و آدابی كه ویژة افراد مزبور است نیز وابسته میشود.
پدیدة تحمل، سازگاری انسان با مادة مصرفی است و نشانة آن تخفیف و كاهش واكنشهای جسمی، نسبت به مصرف مداوم مقدار معینی از یك ماده است. در نتیجه اگر مصرف كننده بخواهد همان حالات را تجربه كند، باید مقدار بیشتری از آن ماده را مصرف كند.مثال:اگر فرد روزی یك نخود تریاك مصرف می‌كرده است، به تدریج مجبور میشود روزی دو نخود مصرف كند.
اگر فرد روزی دو بار حشیش می‌كشیده است، به تدریج مجبور میشود روزی پنج بار حشیش بكشد.
منظور از سوء مصرف مواد مخدر، مصرف هر نوع ماده مخدری است كه زیانهای جسمی، روانی، عاطفی و اجتماعی به شخص مصرف كننده یا دیگران وارد میكند. به این ترتیب مصرف هرگونه ماده ممنوع یا تحت كنترل، بدون هدف درمانی، سوء مصرف شمرده میشود.مثال: ـ مصرف تریاك در كشور ما غیر قانونی است. پس حتی یكبار كشیدن آن سوء مصرف است.
ـ مصرف مشروبات الكلی، گاهی باعث بروز عصبانیت و پرخاشگری میشود پس نوشیدن آن سوء مصرف است.
شناسایی فرد معتاد ( روانشناسی اعتیاد )
۱) معتاد دارای ظاهری ضعیف، فرتوت و پژمرده رنگ، چهره تیره و دندانهای پوسیده و زرد رنگ است.
۲) تنگ بودن مردمک چشم، احتمال اعتیاد را می رساند ولی نشانه ای قطعی نیست.
۳) وجود دوره های بی قراری تحریک پذیری، عصبانیت و اضطراب که به طور ناگهانی جای خود را به سرخوشی و آرامش می دهد.
۴) تمایل به کناره گیری از بستگان به ویژه پدر، مادر، خواهر، و برادر و اشتیاق به معاشرت با دوستان جدید و مشکوک.
۵) تغییر ساعت خواب، دیر خوابیدن در شب و دیر بیدار شدن در صبح.
۶) بالا رفتن هزینه های شخصی و درخواست پول زیاد و مکرر از والدین.
۷) بستن در اتاق به روی خود به مدت طولانی تا آنکه تغییر احوال او بر دیگران معلوم نشود.
۸) بی توجهی به ظاهر و داشتن سر و وضع آشفته و کثیف و افزایش رفت وآمدهای ظاهرا بی مقصد و مشکوک.
۹) در توالت ماندن بیش از حد معمول.
۱۰) خواب آلوده و افسرده بودن همراه با شادابی بسیار و زودگذر.
۱۱) پرگویی و یاوه گویی، دروغ گویی و دادن وعده های بی اساس.
۱۲) استعمال داروهای ویژه اعصاب یا خواب آور.
۱3) اشتهای زیاد پس از مصرف حشیش
۱4) بی‌اشتهایی همزمان با مصرف زیاد چای و سیگار .
۱5) پیدا کردن وسایل مصرف مثل زرورق، کش، سرنگ و…
۱6) تغییر صدا، دورگه و زنگ‌دار شدن آن
۱7) وجود آثار تزریق در دست‌ها
۱8) ضعف جنسی در درازمدت
۱9) مصرف قرص و شربت به طور مستمر
20) طفره رفتن از آزمایش خون و یا تعویق انداختن آن
21) قرمز شدن چشم، استفاده از قطره چشم بدون دلیل ، برق زدن چشم پس از ریختن قطره‌های پزشکی درآن.
22) خرج شدن پول زیاد در مدت کوتاه (که صرف تهیه مواد شده) و گم شدن پول و اثاث خانه.
22) در خواست مکرر پول از افراد مختلف به بهانه‌ها و با دروغهای مختلف.
خارش بعد از مصرف بخصوص در بازوان , صورت بویژه پیشانی و بینی , آلت تناسلی و سرخ شدن چشمها از دیگر علایم اعتیاد است . استفاده بیش از حد از تریاک موجب استفراغ میشود که در بین معتادین به تگری زدن معروف است و فرد معتاد به محض استفراغ حالش بهبود میابد و بر خلاف آن، فرد حشیشی با وجود استفراغ کردن تا چند روز حالش بد باقی می ماند . بیماران معتقدندکه تریاک مزاج سرد دارد لذا برای از بین رفتن آثار استفاده بیش از اندازه آن از موادی که طبع گرم دارند (مواد قندی ) استفاده میشود . در مجموع معتادین با مواد غذایی که طبع سرد دارند مانند برنج و کله پاچه رابطه خوبی ندارند . معتادین معتقدند آب لیمو اثر تریاک را از بین میبرد و به نشئگی خاتمه میدهد .
مصرف کنندگان معتقدند شیره مزاج گرم دارد لذا برای بریدن آن (از بین رفتن آثار استفاده بیش از اندازه ) از موادی که طبع سرد دارند مانند هندوانه استفاده میشود .
به گفته افراد وابسته به مواد افیونی یبوست ناشی از مصرف تریاک بسیار شدید است و لذا اکثرمعتادان به ملینها روی می آورند و در سنین بالا دچارعارضه هموروئید (بواسیر) میشوند .
افراد معتاد به علت ترس از لو رفتن به مسافرت نمیروند به هیچ وجه حاضر نیستند در بیمارستان بستری شوند و پس از بستری شدن اجباری در بیمارستان , معتادین اصرار عجیبی در نشان دادن علائم بهبودی دارند . این افراد با کسی در گیر نمیشوند چون اگر بازداشت شوند اعتیادشان لو میرود . گذشته از آنچه گفته شد افراد معتاد کاملا ترسو هستند و حتی باصدائی کم از جا می پرند . شنیده میشود که بعضی از دانشجویان در شبهای امتحان تا حتی 3 شب با مصرف تریاک بیدار میمانند و درس میخوانند اگر چه نشئگی باعث سرحالی و افزایش هوشیاری فرد میگردد اما عموما این دانشجویان بعد از مدت کوتاهی مبتلا به اعتیاد دائم تریاک میشوندو میزان مصرفشان بیشتر شده ومعمولا به آن درجه از سرحالی و هوشیاری هم برای ادامه تحصیل دست نمی یابند ودر نهایت بعلت اعتیاد ترک تحصیل میکنند . خودمعتادین معتقدند فرد ی که نشئه است فک میزند یعنی خیلی دوست دارد حرف بزند و دوست دارد دیگران به حرفهای او توجه نمایند . فرد معتاد به تریاک پس از نشئه شدن میتواندیک خاطره کوتاه را شاخ و برگ داده و ساعتها باآن جمعی را سرگرم کند افرادی که تریاک را به صورت تدخینی مصرف میکنند اگر دوره های خماری و محرومیت ندیده باشند عموما قیافه ای مانند افراد عادی دارند . این افراد معمولا موهای پر پشتی دارند و اگر در رفتارشان دقت نمائیم همیشه در حدود ساعت خاصی یافتن آنها غیر ممکن است!! البته افرادی که مدتها از وافور استفاده کرده اند , به علت فشار منفی لازم برای کشیدن دود وافور در حفره دهانی عموما گونه های فرو رفته دارند .
