مقاله کشت زعفران
مقاله کشت زعفران
زعفران یکی از با ارزشترین محصولات کشاورزی در ایران است. این محصول با وجود نیاز کمی به آبیاری و مراقبت از صادرات مهم کشور به شمار می رود. با توجه به شرایط اقلیمی بسیار مناسب ایران برای کشت آن، و همچنین نیاز روزافزون جهت آشنایی با نحوه تولید این طلای پاییزی، این مقاله آموزشی توسط موسسه آموزش مجازی پارس تهیه شده است.
کشت زعفران و اهمیت آن در اقتصاد کشاورزی
در حال حاضر مي توان گفت كه سهم بيشتر از 90 درصدي توليد جهاني زعفران در ايران با توجه به سطح زير كشت -دو استان خراسان رضوي و جنوبي- نتيجه صرف هزينهاي تقريبأ معادل دو برابر توليد كنوني است. اگر سهم توليد زعفران در هر هكتار را به طور ميانگين 5 كيلوگرم (عدد توليد در مزارع زعفران طي سالهاي 1350 تا 1370) در نظر بگيريم، بايد از 63 هزار هكتار زعفران كاري دو استان، بالغ بر 000/315 كيلوگرم زعفران برداشت كنيم، حال چرا به اين رقم حداقل كه در اختيار داشتهايم نميرسيم موضوع بحث نخست ما خواهد بود كه به آن خواهيم پرداخت.
توجه جدي به كيفيت برابر با خواسته مشتري طي سالهاي اخير موجب شد تا خواسته خريدار به گوش توليدكننده برسد و كيفيت به طرز چشمگيري ارتقاء يافت، اما نبايد فراموش كنيم كه وضعيت سكون موجب ظهور رقبا و از دست دادن تدريجي وضعيت فعلي خواهد شد، بنابراين تغيير مدام در شرايط توليد به منظور بهبود كيفيت، كاهش قيمت تمام شده، افزايش عملكرد و ايجاد صنايع تبديلي مرتبط با زعفران اجتناب ناپذير است.
در نهايت حيات زعفران در بخشي از كشورمان با ادامه حيات صدها هزار خانوار كشاورز كه با حداقل امكانات طبيعي و بارندگيهاي بسيار اندك ساليانه در روستاها ماندهاند و به زندگي (ميتوان گفت محقرانه) خود ادامه ميدهند گره خورده است، پس توجه جدي به اين قشر عظيم در منطقهاي محروم بدون ترديد خشنودي خداوند را نيز در پي خواهد داشت.
گیاهشناسی زعفران
زعفران با نام علمي كركوس ساتيوس Crocus Sativus از خانواده زنبقيان Iridaceae مي باشد. گیاهی است پایا با ارتفاع تقریبا 30 سانتیمتر که دارای برگهای دراز و سبز مانند تره است . ساقه زیر زمینی آن از دو پیاز تشکیل میشود . این پیازها سخت و مدور و گوشتدار و پوشده از غشاء های نازک قهو های رنگ می باشد . گلهای زعفران ارغوانی ، منظم و شامل لوله ای دراز است که به سه گلبرگ و کاسبرگ منتهی می شود .
آب و هواي مناسب برای کشت زعفران
زعفران گياهي است نيمه گرمسيري و در نقاطي که داراي زمستانهاي ملايم و تابستان گرم و خشک باشد بخوبي مي رويد. مقاومت زعفران در مقابل سرما زياد است و ليکن چون دوران رشد آن مصادف با پائيز و زمستان و اوايل بهار است طبعا در اين زمان به هواي مناسب و معتدلي نياز دارد
زمين مناسب كاشت زعفران
با توجه به اينكه پياز زعفران داراي غده (corm) مي باشد و هر ساله نيز زايش دارد زمين مورد نظر بايد ترجيحا داراي خاك لومي ، ليموني رسي و شني باشد تا امكان تكثير آنها براحتي وجود داشته باشد
زمان كاشت پياز زعفران:
بهترين زمان كاشت و انتقال پياز زعفران نيمه اول تير ماه مي باشد كه لازم است پياز زعفران حداكثر طي مدت دو هفته از زمين قديمي برداشته و در زمين جديد كاشته شود.
نحوه كاشت پياز زعفران:
ابتدا لازم است زمين مورد نظر را تسطيح نموده بطوري كه كاملا يكنواخت باشد زيرا در صورت ناهمواري زمين ، بخشي ازآن كه بلند است از آب كمتري برخوردار و بخشي كه گود مي باشد آب اضافي در آن جمع خواهد شد . كم آبي و پر آبي باعث عدم يكنواختي توليد در سطح مزرعه ميگردد.
پس از آن زمين به مقدار كم آبياري شود و قبل از شيار زني، از كود پوسيده حيواني(ترجيحا كود گاو) به مقدار 20 تا 30 تن در هكتار در سطح زمين پخش گرديده و سپس زمين را با تراكتور شيار زني نموده و بعد از اين مراحل ، ديگر كارها بوسيله نيروي انساني بايد انجام شود.
ابتدا در عرض زمين شياري به عمق حدود 20 سانتي متر و عرض 25 سانتي متر ايجاد نموده، سپس در دو طرف شيار به فاصله 7 سانتي متر در طول شيار پيازها كاشته شود، دقت شود كه ته پياز روي زمين قرار گيرد و جهت جلوگيري از چرخش، پياز را كمي در خاك فرو مي بريم . بعد از آن كه تمام عرض زمين به اين شكل كاشته شد مجددا شياري بموازات شيار قبلي با همان ابعاد ذكر شده و به فاصله 25 سانتي متر از شيار قبلي ايجاد گردد و خاك برداشت شده از اين شيار در شيار قبلي ريخته شود و تمامي زمين مورد نظر به همين شكل كاشته شود.
برداشت و فراوری
گل زعفران فقط با دست انجام مي گيرد بهترين موقع برداشت گل به منظور مرغوبيت و عطر و رنگ زعفران صبح خيلي زود و قبل از باز شدن غنچه ها مي باشد. برداشت گل يا غنچه زعفران احتياج به حوصله و دقت زيادي دارد. عمل گل چيني به اين صورت است كه گل چين نوك غنچه را گرفته و گل را بيرون مي كشد.
- بلافاصله پس از جداسازي زعفران عمليات خشك كردن صورت مي گيرد كه معمولاً به سه صورت انجام مي گيرد:
الف ) بهترين روش براي خشك كردن كه كم هزينه بوده و زمان بر نيست اين است كه 4 پايه فلزي به ارتفاع يك متر بسازيم كه داراي 3 يا 4 طبقه با فاصله 20سانتيمتر از هم باشد. طبقه ها از جنس توري و قابل حمل باشند. با قرار دادن 4 پايه در كنار بخاري و با حرارت بالا و استفاده از باد پنكه سقفي يا روميزي (دوركم) اقدام به خشك كردن سريع زعفران نماييم.
ب) روش سنتي: كلاله جدا شده از گل را در سايه روي يك سطح قرار مي دهند تا رفته رفته و به تدريج خشك شود. در زمانهاي قديم و بعضاً امروزه زعفران را در نور آفتاب خشك مي كنند كه اين كار غير اصولی بوده و باعث كاهش قدرت رنگدهي مي شود و همچنين امكان آلودگي با مواد خارجي، گردوغبار را نيز افزايش داده و ارزش اقتصادي ندارد.
ج) روش تستينگ ( الك و هيتر)؛ در اين روش خشك كردن، مقداري زعفران مرطوب را در درون ظرفهايي به شكل الك كه كف آن از توري ابريشمي تشكيل شده مي ريزند و در فاصله حدود 50 سانتيمتر از منابع حرارتي كه ممكن است برقي يا گازي باشد كه فاقد دود و بو مي باشد قرار مي دهند و پس از خشك شدن آن را درون ظروف سر بسته قرار مي دهند.
نگهداري زعفران :
زعفران كاملاً خشك شده بايد دور از نور و رطوبت نگهداري شود . زعفران در ظرف کدر رنگ يا فلزي و در حرارت معتدل نگهداري شود با توجه به اينكه اسانس (مواد معطر) زعفران فرّار است در صورت نگهداري نا مناسب به مرور زمان اسانس آن تبخير شده و از اثرات دارويي و طعم و مزه آن كاسته مي شود و مرغوبيت آن از دست مي رود.
توصيه مي شود كه براي نگهداري زعفران از ظروف پلاستيكي مخصوصاً نايلون هاي مصرف شده استفاده نشود و در نگهداري آن بكوشيم زعفران ضربه نخورد و خورد و شكسته نشود
مصارف زعفران
• مصارف غذایی
بر اساس قانون سازمان نظارت بر مواد غذایی و دارویی آمریکا (FDA) زعفران به عنوان رنگ دهنده طبیعی مجاز می باشد و مقدار مصرف آن به عنوان عطر و طعم دهنده طبیعی محدودیتی ندارد
• مصارف دارویی
زعفران به دلیل داشتن ترکیبات فعالی چون Crocin , Crocetin و انواع دیگری از کارتنوئیدها در زعفران وجود دارند که می توانند حالت توموری بافتها را کاهش دهند و خاصیت ضد سرطانی دارند و نیز می توانند میزان چربی سرم خون را کاهش داده و از ایجاد حالت هیپولیفمیک (hypolipemic) در سرم خون جلوگیری کند ، اکسیزناسیون بافتها را افزایش داده و نیز می تواند از اختلالاتی نظیر آلزایمر و پارکنیسون بطور قابل ملاحظه ای جلوگیری کند.
• مصارف صنعتی
از زعفران در صنعت برای رنگ آمیزی ابریشم و نخ ... استفاده می شود
