روابط بین الملل
این مقاله با عنوان دوره آموزشی روابط بین الملل توسط مرکز آموزش مجازی پارس جمع آوری و منتشر شده است .
امروزه آموزش با شیوه های نوینی ارائه میشود و یکی از این شیوه ها آموزش مجازی میباشد که از جهات مختلفی همچون صرفه جویی در زمان و مکان به صرفه میباشد. نخستین گام در راستای آموزش مجازی را میتوان فرهنگ سازی ،ایجاد اعتماد و باور مردم نسبت به کیفیت بالای آموزش و مدرک آن عنوان کرد. این مرکز با بیش از ۱۰۰ مدرس و اعضای هیئت علمی دانشگاه قرارداد همکاری در جهت تدوین محتوا اعم از جزوات درسی ، امکانات مولتی مدیا و همچنین ضبط فیلم های آموزشی نموده است .
در حال حاضر مرکز پارس با اخذ مجوزهای لازم اقدام به آماده سازی بیش از 4۰۰ دوره ی آموزشی در شاخه های مختلف علمی نموده است. یکی از این دوره ها ، دوره آموزشی روابط بین الملل یک دوره آموزشی بسیار کاربردی و علمی زیر گروه شاخه مدیریت در مرکز آموزش مجازی پارس می باشد.
رشته روابط بین الملل یك رشته میان رشته ا ی است كه پس از تحولات عظیم جنگ جهانی دوم و دگرگونیهای بسیار در عرصه روابط بین المللی به عنوان یك رشته علمی پدید آمد و به سرعت گسترش یافت.
امروزه بسیاری از دانشگاههای بزرگ جهان، گرایشات مختلف این رشته را (شامل سیاست خارجی، مطالعات منطقه ای، سازمانهای منطقه ای و بینالمللی، اقتصاد سیاسی بینالملل و تئوریهای روابط بین الملل) در مقاطع تحصیلات تکمیلی را یركرده‌اند.
لازم به ذکر است که برخی از این گرایشات مانند مطالعات منطقه‌ای هم اکنون به عنوان یک رشته خاص در دانشگاه‌ها تدریس میشود. موضوع این رشته عبارت است از شناخت و بررسی مسائل مربوط به روابط بین كشورها و نظام حاكم بر روابط بین المللی. با توجه به تحولات چشمگیر در نظام بین المللی طی سال‌های اخیر، افزایش شد ید وابستگ ی متقابل بین کشورها، تاثیر فزاینده موسسات و سازمانهای غیردولتی بر سیاست خارجی و روابط بین المللی، و همچنین روند جهانی شدن و تاثیر فزاینده آن بر شكل گیری روابط بین كشورها، و با توجه به ماهیت میان رشته ای و کاربردی روابط بین الملل، این رشته هم اكنون جایگاه بسیار مهمی در بین رشته‌های علوم انسانی یافته است.
ما باید در زمینه روابط بین الملل تعاریف مشخصی از روابط بین الملل، نظام بین-الملل و سیاست بین الملل داشته باشیم. البته قبل از پرداختن به هر بحثی یادآور شویم منظور از اصول در درس اصول روابط بین الملل قانونمندیهای رفتار است نه رفتار قانونمند. در واقع اصول روابط، مطالعه قانونمندی رفتار دولتهاست. قانونمندیهای رفتاری که موجب تامین قدرتمندانه امنیت ملی یا ارتقاء منزلت ملی از قدرتی کوچک به یک ابرقدرت است را در این درس می آموزیم. در واقع ارزشهای مطرح شده در اصول روابط بینالملل نه فلسفه سیاسی ونه حقوق بین الملل است که دارای ارزشهای پیشینی باشند، بلکه اصولی هستند که دارای ارزش پسینی و غیر اعتقادی می باشند.
.jpg)
نظام بین الملل
گوهر نظام بین لملل آنارشیک است. نظام بین الملل محیطی است که تمامی رفتارها، جهت گیریها، نیتها و خواسته های واحدهای سیاست بین الملل از آن محیط تاثیر می گیرند. در نظام بین الملل بازیگر اصلی دولت-کشور است. همچنین مجموعه ای از تمام فعالیتهایی است که به روابط بین الملل شکل می دهد. بر عکس نظام بین الملل، نظام سیاسی دولت ملی در عرصه داخلی، نظامی اقتدارگرا، سلسله-مراتبی و نقشی است و نه قدرت گرای سلسله مراتبی نقشی. در مطالعۀ نظام بین-الملل، عنصر و بازیگر اصلی عبارت است از دولت-کشور. یعنی عده ای از مردم که در سرزمین مشخص به طور دائم اسکان دارند و دارای حکومت هستند که وضع و اجرای قانون می کند و دارای حاکمیت می باشند. ماهیت نظام بین الملل قدرت محور است ولی ماهیت نظام سیاسی ملت-دولت اقتدارمحور است .
مفهوم نظام بین الملل
مفهوم نظام بین الملل دارای دو معنای کلی در رشته ی روابط بین الملل یعنی عینی و انتزاعی است.
1- نظام بین الملل در معنای عینی آن عبارت است از: مجموعه ای از دولت ها یا بازیگران بین المللی که به طور منظم در کنش و واکنش با یکدیگر قرار دارند و در نتیجه تا حدی نسبت به یکدیگر دارای وابستگی متقابل می باشند (یعنی که شرایط و فعالیت های هر بازیگر بر دیگران تاثیر می گذارد و از آنها تاثیر می پذیرد). بنابراین ویژگی مهم کنش و واکنش این بازیگران این است که آنها نسبت به یکدیگر توجه دارند و به هم پاسخ می دهند (به عبارت دیگر تصمیم گیری این بازیگران نیز دارای وابستگی متقابل است).
بدین ترتیب، نظام عبارت است از مجموعه ای عینی از بازیگران که پیوند درونی با یکدیگر دارند. این نظام تا زمانی که این بازیگران وجود دارند، وجود دارد و تنها زمانی تغییر می کند که تعداد بازیگران تغییر نماید یا هویت آنها دگرگون شود.
2- مفهوم نظام بین الملل در معنای انتزاعی آن عبارت است: از مناسبات و فرایندهایی که میان مجموعه ای از بازیگران درهم تنیده ایجاد شده است. این مفهوم به ویژه اشاره دارد به الگوهایی که از دل این مناسبات و فرآیندها قابل تشخیص است این الگوها شامل الگوی قدرت (قدرت واحد، دو قدرت، چند قدرت) الگوی سیاست ها (انقلابی یا معتدل)، سطح و الگوی منازعه ، سطح و الگوی دسته بندی ( میزان قطبی شدن)، و سطح همکاری یا میزان توسعه ی رژیم های بین المللی می باشد.
ویژگی های نظام بین الملل
1. مهم ترین ویژگی نظام بین المللی این است که عنصر و عامل اصلی تشکیل-دهنده و به وجودآورنده ی آن کشور است. با توجه به اینکه تصمیم گیرندگان و برگزیدگان سیاسی در پویش سیاست گذاری نقش تعیین کننده ای دارند.
2. خصوصیت دوم آن این است که گاهی محور و هسته اصلی نظام مزبور فقط دو یا چند کشور خاص است، که روابط و اعمال متقابل سایر کشورها را تحت نفوذ و تاثیر خود قرار می دهد و مرکز ثقل نظام و سیاست بین المللی به شمار می آید.
3. خصوصیت سوم نظام بین المللی ثبات یا عدم ثبات و یا به تعبیر دیگر تغییرپذیری و تحول آن است.
4. نظام بین المللی وقتی ثابت است که عاملین و اجزاء متشکله نظام معلوم و مشخص بوده و رفتار و اعمال متقابل آنها قابل پیش بینی باشد. وقتی که بعضی از شرکت کنندگان (کشورها) در نظام اهمیت خود را از دست داده و اعمال و کنش و واکنش آنها غیرقابل پیش بینی باشد، نظام بین المللی غیرثابت است. این وضع معمولا وقتی روی می دهد که نظام بین المللی جدیدی در حال تکوین باشد.
بازیگران نظام بین الملل: مهمترین بازیگران نظام بین الملل به ترتیب اهمیت عبارتند از:
الف) دولت به عنوان بازیگر اصلی نظام بین الملل؛
ب) بازیگران غیر دولتی(احزاب، گروهها، شرکتهای چندملیتی)؛ شاید هیچ تشکیلات دولتی روابطی در این سطح گسترده نداشته باشد. اعمال نفوذ این گونه شرکتهای چندملیتی مخصوصاً در جهان سوم بسیار مهم می باشد. این پدیده ها که جزو جدیدترین تشکلها و پدیده های بین المللی هستند، تحولی عظیم در بنای روابط بین الملل و حتی در مفهوم آن ایجاد کردند.
سیر شکل گیری دولتهای ملی مدرن: دولتهای ملی مدرن به شکل امروزی آن بر اساس قرارداد وستفالیا در سال 1648 بوجود آمده است. از لحاظ تاریخی، زمینه تشکیل دولت-ملت در نظام بین الملل از اواخر قرون وسطی پیدا شد. اما از لحاظ قانونی و رسمی با امضای قرارداد وستفالیا رسمیت یافت. عامل اصلی امضای قرارداد وستفالیا، جنگهای 30 ساله مذهبی بود که بین طرفداران نظام امپراطوری و نظام جدید در حال ظهور دولت ملت بوجود آمده بود؛ که در نهایت به پیروزی پادشاهان اروپایی و ایجاد دولت-ملت انجامید. دو نتیجه مهم قرارداد وستفالیا عبارت اند از :
الف: بوجود آمدن دولت ملت مدرن؛
ب: انتقال حاکمیت از شخص پاپ به پادشاهها؛
نظریه های عمومی دولت: به طور کلی در مورد چگونگی پیدایش و تکامل دولت، دو دسته از نظریات وجود دارد:
1- نظریه دولت به گونه پدیده ارگانیسمی: در این نظرگاه، دولت از لحاظ چگونگی پیدایش به خانواده و جامعه تشبیه شده است. به این معنی، همانطور که خانواده و جامعه، منشأ طبیعی دارند؛ دولت نیز منشأ طبیعی داشته است. یعنی به صورت فطری در درون هر فرد وجود دارد. در این نظریه، دولت از لحاظ چگونگی تکامل، به ارگانیسمها تشبیه شده است، یعنی دولت مثل ارگانیسمها (موجودات زنده) دارای سه خصلت عمومی می باشد:
1) ارتباط داخلی میان اجزا؛
2) توسعه ورشد درونی؛
3) درونی بودن هدف وغایت؛
4) منشأ این نظریه؛ به نظریات ارسطو بر می گردد. از منظر ارسطو، دولت قبل از فرد وجود داشته و به این معنی پدیده طبیعی می باشد.
2- نظریه دولت به عنوان پدیده ابزارگونه و ساختگی: در نظریه دوم، دولت محصول عمل ارادی انسان است. دولت نتیجه قرارداد فی مابین انسانها برای تامین صلح و امنیت می باشد. نمایندگان این نظریه در غرب، توماس هابز و جان لاک می-باشند. توماس هابز بر این باور بود که قبل از تشکیل دولت، انسانها در وضع طبیعی زندگی می کردند. از نظر هابز مهمترین ویژگی وضع طبیعی، عدم وجود امنیت می باشد. تعبیر هابز از وضع طبیعی این جمله معروف می باشد که می-گوید: «انسان، گرگ انسان است». به این معنی که در وضع طبیعی، قانون جنگل حکمفرما است و هر انسان که قویتر باشد، از حقوق و امتیازات بیشتری نیز برخوردار است. نتیجه هابز از وضع طبیعی، این است که چون در وضع طبیعی به خاطر عدم وجود امنیت، همه انسانها از مرگ می ترسند؛ انسانها به حکم عقل با یکدیگر قرارداد می کنند که در برابر واگذاری مقداری از حقوق و آزادیهای خود به شخص ثالث یا دولت، امنیت را بدست آورند. پس از منظر هابز تشکیل دولت به قسمی مبادله بین آزادی و امنیت انسان است.
جان لاک هم مانند هابز بر این باور بود که انسانها قبل از تشکیل دولت، در وضع طبیعی زندگی می کردند اما تفسیر جان لاک از وضع طبیعی بسیار متفاوت از تفسیر هابز می باشد. جان لاک بر این باور بود که انسانها در وضع طبیعی آزاد و برابر می باشند و در چهارچوب قانون طبیعی عمل می کنند. به نظر جان لاک وضع طبیعی فاقد سه ویژگی بوده است:
• فقدان قانون معتبر؛
• فقدان قاضی بی طرف؛
• عدم ضمانت اجرایی قانون؛
به نظر جان لاک انسانها برای خروج از این وضعیت، قراردادی را برای ایجاد دولت منعقد می کنند که در نتیجه برخی از حقوق و امتیازات خود را از دست می دهند.
تعریف دولت-ملت و عناصر متشکله آن: دولت-ملت اشاره به آن واحد جغرافیایی دارد که از لحاظ داخلی دارای نظم و انظباط سیاسی و از لحاظ خارجی دارای استقلال می باشد.
عناصر تشکیل دهنده دولت ملت عبارتند از:
1. سرزمین؛
2. جمعیت؛
3. حکومت؛
4. حاکمیت؛
حکومتها نمایندگان دولتها در سطح بین المللی می باشند. به عنوان مثال وقتی صحبت از حکومت مجاهدین می شود، این حکومت نماینده دولت افغانستان در نظام بین المللی می باشد. نکته مهم در خصوص حکومتها این می باشد که حکومتها، مجری حق حاکمیت می باشند نه مالک آن. حاکمیت به این معنی است که اقتداری بالاتر از اقتدار دولت در یک کشور وجود ندارد. تجلی حاکمیت در داخل، آزادی است؛ به این معنی که حاکمیت از آن مردم است و مردم با برگزاری انتخابات، آن را به نمایندگان در دولت واگذار می کنند. تجلی حاکمیت در خارج، استقلال است؛ یعنی اینکه دولت، تابع هیچ سازمان و نهاد دیگری نمی باشد.
مقاله ای که مطالعه کردید در مورد دوره آموزشی روابط بین الملل بود که توسط مرکز آموزش مجازی پارس گردآوری شده است .
