مدیریت ایمنی و بهداشت
هر سازمانی باید فعالیت هایی تحت عنوان مدیریت ایمنی و بهداشت داشته باشد تا کارگران بدون ترس از حادثه و بیماری های شغلی به کار ادامه دهند.این فعالیت ها بیش تر شامل تدوین دستورالعمل شیوة صحیح انجام کار، شیوه های بازرسی ، نحوة اندازه گیری از آلاینده های محیط کار ، بهسازی محیط کار و مانند آنها می شود. گرچه مدیران صنایع مسئولیت ها و وظایف فراوانی به عهده دارند ، اما طبق قانون کار متعهدند که اساسی ترین مسائل ایمنی و بهداشت کار را به منظور پیشگیری از آسیب ها و ضایعات انسانی رعایت کنند. آن چه که در این میان اهمیت دارد آن است که فعالیت های مذکور چه گونه باید برنامه ریزی شود که در میان مشغله های متعدد مدیریت به دست فراموشی سپرده نشود و هم چنان پا برجا با قی ماند. بنابراین برای آن که موضوع ایمنی و بهداشت فعالیت فرعی و حاشیه ای تلقی نشود و هم پایه سایر فعالیت های تولیدی از برنامه ریزی های کوتاه مدت ، میان مدت ، بلند مدت و با اولویت بندی صحیح برخودار باشد ، باید در هر کارخانه ای سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت طراحی و اجرا شود. به وسیله این سیستم ، می توان به هدفهای زیر دست یافت:
1. با مشارکت مسئولان بهداشت حرفه ای و حفاظت وایمنی ، مدیران ، سرپرستان و نمایندگان کارگران، استاندارد های ایمنی و بهداشت برای تمام مشاغل تهیه شده و کلیة افراد ملزم به رعایت آن ها شوند.
2. یافتن روش های مناسب به منظور آموزش و شناساندن استانداردهای مذکور به کلیة افراد.
3. تشکیل گروه های بازرسی و نظارت بطورمستمر و دائمی .
برای ثیت نام در دوره آموزش مدیریت ایمنی و بهداشت کلیک کنید.
فلسفه ایمنی و بهداشت :
پایه و اساس چنین طرز تفکری آن است که اصولًا مدیریت در یک واحد صنعتی ایمن و بهداشتی › آسان تر و همراه با تولید بیش تر و هزینه کم تر است . مدیران گرچه مسئولیت خطیری در امر افزایش تولید و سود دهی بیشتر کارخانه دارند ، اما مسئولیت آن ها در قبال حفظ جان کارگران بیش تر است . کاهش تولید و زیان های مادی را می توان به روش های مختلف جبران کرد، اما ضایعات انسانی از جمله مرگ و معلولیت های
دائمی ، جبران ناپذیر است . بنابراین باید فلسفة ایمنی و بهداشت را چنین بیان کرد:
· از اجرای برنامه های ایمنی و بهداشت ، هم مدیران و هم کارگران سود می برند .
· ایمنی و بهداشت ، جزء تفکیک ناپذیر مدیریت محسوب می شود.
· ضروری است استانداردهای ایمنی و بهداشت ، به شیوه های مختلف آموزش داده شود.
· حدود مسئولیت افراد در قبال برنامه های بهداشت حرفه ای باید مشخص شود ، به طوری خوبی بشناسد.
اگر مدیران متعهد به این فلسفه باشند ، ضمن فعالیت های روزانة خود ، مدیریت ایمنی و بهداشت را تقویت می کنند.
تشکیل واحد ایمنی
ایجاد یک واحد ایمنی در کارخانه در پیش برد اهداف ایمنی بسیار موثر است . در این دپارتمان برنامه های ایمنی طراحی و به اجرا در می آید . این برنامه ها شامل برنامه های مربوط به کنترل عوامل مخاطره آمیز فیزیکی ، شیمیایی ، بیولوژیکی و بهسازی محیط کار می باشد.که در زیر به مهمترین آنها اشاره می شود:
· بازرسی دقیق از کلیه کارگاهها و ساختمانها به منظور رعایت اصول ایمنی و حفاظتی و ارائه گزارشات لازم
· تهیه و تنظیم دستورالعملهای حفاظت فنی و چگونگی استفاده از وسائل و ابزار های حفاظتی مرتبط با شغل کارگران
· نظارت بر اجرای طرحهای حفاظت فنی و پیگیری تا حصول نتیجه
· تشکیل واحد آتش نشانی
.jpg)
به منظور پیشگیری و مبارزه با آتش سوزی در کارگاهها تشکیل این واحد ضروری است . این واحد می باید با واحد ایمنی ارتباط نزدیک داشته باشد و برای افزایش کارایی آن می باید به موارد زیر توجه داشت :
· بکارگیری شبانه روزی افرادی که از تعلیمات لازم بهرمند و بطریقه صحیح استعمال وسائل و تجهیزات مربوطه آشنا باشند
· آگاهی از محل نزدیک ترین مرکز آتش نشانی و در اختیار داشتن وسیلة ارتباطی در موقع لزوم
· تامین ذخیرة آب کافی برای خاموش نمودن حریق های احتمالی
· بررسی کارگاه از لحاظ لوله ها و شلنگهای آب آتش نشانی ، دستگاههای ثابت آب پاش خودکار ، خاموش کننده های دستی و چرخدار.
· مجهز نمودن کارگاه به وسائل اعلام حریق خودکار
· برگزاری تمرینات مربوط به اطفاء حریق، تخلیه ساختمان در کلیه کارگاه و شرکت دادن همة کارکنان
· نظارت بر شیوة صحیح انبار کردن مواد بر اساس قابلیت اشتعال و پیش بینی تدابیر لازم آنچه که مدیریت برای جلوگیری از حوادث باید بکاربرد عبارتند از
· مقررات ایمنی را مورد حمایت قرار دهد
· کارخانه یا کارگاه را با وسائل و ابزارآلات قابل اطمینانی مجهز نماید
· برای کلیة ماشینها گارد(حفاظ) فلزی بمنظور حفاظت نصب کند
· هیچ نوع ماشین یا تجهیزاتی را وارد عملیات نکند مگر اینکه قبلا از نظر ایمنی بطور دقیق مطالعه شده باشد.
تعیین و واگذاری مسئولیت ها :
یکی از مسائل مهم که د ر سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت مطرح می شود ، تعیین مسئول و نحوة واگذاری مسئولیت ها به افراد است ، به طوری که مسئولیت انجام هر کاری به طور کاملاً مشخص به عهدة فرد واگذار شود و او در مقابل اعمال خود جواب گو باشد. این یکی از بهترین شیوه هاست که بوسیلة آن می توان تعداد زیادی از کارکنان را در برنامه های ایمنی و بهداشت شریک و سهیم کرد و به آن ها یادآور شد که هر کارگری مسئول ایمنی و بهداشت کار خود است . در این ارتباط نباید استعداد و علا قة افراد نادیده گرفته شود و مدیران نیز می توانند از مکانیزم های تشویقی برای ایجاد رغبت وعلاقه مندی بیش تردر افراد بهره بگیرند. این برنامه ها زمانی مؤثرتر خواهد بود که همراه با ارزیابی فعالیت ها باشد و همواره تلاش شود که افراد مسئولیت های محوله را بهتر انجام دهند.
تهیه برنامه آموزشی :
آنچه تحت عنوان مسئولیت های ایمنی گفته می شود ، باید به شیوه ای مناسب به کارگران آموزش داده شود ، به طوری که کاملًا به وظایف خود آشنا شوند. برای این منظور می توان از روش های مختلف آموزشی مانند کارگاه آموزشی یا آموزش چهره به چهره استفاده کرد. یادآور می شود اصولاً آموزش باعث بالا رفتن دانش و معلومات ایمنی کارکنان یک کارخانه خواهد شد و به افراد آموزش دیده بیشتر می توان اعتماد کرد.
پرونده› تشکیل شود . مثلاً پرونده ای در مورد ایمنی پرس ها تهیه کرد و کلیة خطرات و حوادث اتفاق افتاده را برای مدت یکسال در آن درج کرد . سپس پرونده را در اختیار بخش مربوطه ( قسمت پرس کاری ) قرار داد تا با تجزیه و تحلیل و مطالعة کلیة جوانب ، از آن برای تهیة استانداردهای ایمنی ، تذکرات احتیاطی و تهیة برنامه های آموزشی استفاده شود. قدم بعدی ، انتخاب مسئول ضبط و نگهداری مدارک است.
مستند سازی فعالیت ها :
مستند سازی ، یکی از عناصر اصلی مدیریت ایمنی و بهداشت به شمار می آید . اگر فعالیت های ایمنی که به طور روزانه انجام می شود ، به نحوة مناسبی ثبت شود ارزش قانونی خواهد داشت . هم چنین از مستند سازی برای تنظیم فعالیت ها و برنامه های سیستم مدیریت ایمنی نیز می توان بهره گرفت . در اینجا پایه و اساس کارها آن است که مدارک مورد نیاز بایگانی شود به نحوی که به آسانی قابل دسترسی باشد . یک روش مؤثر آن است که برای هر مورد یک پرونده› تشکیل شود . مثلاً پرونده ای در مورد ایمنی پرس ها تهیه کرد و کلیة خطرات و حوادث اتفاق افتاده را برای مدت یکسال در آن درج کرد . سپس پرونده را در اختیار بخش مربوطه ( قسمت پرس کاری ) قرار داد تا با تجزیه و تحلیل و مطالعة کلیة جوانب ، از آن برای تهیة استانداردهای ایمنی ، تذکرات احتیاطی و تهیة برنامه های آموزشی استفاده شود. قدم بعدی ، انتخاب مسئول ضبط و نگهداری مدارک است.
مدیریت کنترل داخلی :
تنظیم استانداردها ، تعیین مسئولیت ها ، تهیة برنامه های آموزشی و طراحی سیستم بایگانی ، بازگو کنندة آن است که سیستم مدیریت ایمنی چگونه باید فعالیت کند . ادامة فعالیت در این سطح به مدیریت کنترل داخلی نیازمند است . هدف نهایی مدیریت کنترل داخلی آن است که اگر استانداردی به اندازة کافی حیاتی و ضروری است ، یادداشت و ثبت شود و تضمین گردد که مسئله فراموش نشده و به آن رسیدگی می شود. از نظر سیستم اداری ، مدیریت کنترل داخلی بر کار کمیتة ایمنی کارگاه نظارت می کند و مسائل را برای طرح در هر جلسة کمیتة مذکور آماده می کند .
مرحلة نهایی مدیریت کنترل داخلی ، یک بازرسی جامع و فراگیر است . این بازرسی نشان می دهد که آیا سیستم مدیریت بطور کامل و صحیح کار خود را انجام می دهد ؟ ارزیابی نهایی توسط کمیتة ایمنی انجام می شود . با توجه به آن چه ذکر شد ، مزایا ی توجه و رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای به شرح زیر است :
· برای کارگر
· کاهش حوادث
· افزایش سطح بهداشت کار
· افزایش ایمنی
· افزایش روحیه
· برای کارفرما
· کاهش حوادث
· کاهش مخارج درمانی
· کاهش هزینه غرامت
· استفادة بهتر از نیروی انسانی
نقش ایمنی و بهداشت حرفه ای در افزایش بهره وری واحد های صنعتی
شاید تصور اینکه ایمنی و بهداشت حرفه ای میتواند نقش به سزایی در بهره وری بسیاری از واحدهای صنعتی داشته باشد برای اکثر افراد مشکل داشته باشد . بطور کلی ارتقای سطح بهره وری در واحدهای صنعتی به طرق متفاوتی امکان پذیر است این امر از طریق بکارگیری روشهای مدیریتی صورت میپذیرد. لازم به ذکر است که اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای نیز علاوه بر اثرات غیرمستقیم بر بهره وری و بازده اقتصادی واحدهای صنعتی بطور مستقیم بر این موارد تاثیر دارد.
بطور کلی خسارات مالی یا جانی ، عواقب و پی آمدهای منفی تمامی حوادث صنعتی را تشکیل میدهند . بنابراین وقوع حوادث یا سبب آسیب دیدن دستگاهها و تجهیزات ، مواد خام محصولات یا محیط کار میشود و یا صدمات غیرقابل جبران جسمی و جانی را بهمراه خواهند داشت . بدیهی است که تمامی این موارد بر اقتصاد و بهره وری واحدهای صنعتی تاثیر خواهد گذاشت . علاوه بر موارد فوق بیماریهای ناشی از کار نیز عوامل دیگری هستند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر بهره وری اثر میگذارند . چراکه علاوه بر خسارات و زیانهای اقتصادی ناشی از غیبت ها مخارج درمانی ، بیمه و سایر هزینه های مرتبط نیز قابل توجه خواهند بود .
از اینرو توجه به اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای اهمیت ویژه ای می یابد . زیرا تنها با بکارگیری این اصول است که میتوان رخداد حوادث و بیماریهای شغلی را کاهش داد و یا به حداقل رسانید و در صورت امکان بطور کامل حذف کرد.
با توجه به تحقیقاتی که تاکنون در این زمینه صورت گرفته ، توجه به اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای و رعایت این اصول ، نقش زیادی در کاهش زیان های اقتصادی واحدهای صنعتی داشته است .چراکه با کاهش حوادث ، احتمال آسیب دیدن تجهیزات و ایجاد خسارات مالی کاهش یافته و کاهش لطمات جانی نیز رخ خواهد داد . به عنوان مثال تنها در یک مورد که در یکی از واحدهای صنعتی صورت گرفت ، با رعایت اصول بهداشت حرفه ای ، غیبت ناشی از کار از 132 مورد روز کاری به 34 روز کاری کاهش یافت .
برای اینکه اهمیت موضوع را بهتر درک کنیم ، مثالی میزنیم :
فرض میکنیم که فردی در محیط کار با حادثه ای مواجه شود یا در اثر عوامل زیان آور محیط کار به یک بیماری شغلی مبتلا گردد . وقوع این حادثه یا بیماری به احتمال بسیار قوی عواقب متعددی را نیز در پی خواهد داشت که ممکن است یک یا چند مورد از حالت های زیر را در بر بگیرد .
1.فرد مذکور ممکن است خود را سرزنش کند و دچار افسردگی و ناراحتی های روحی نیز بشود.
1. احتمالا به دلیل غیبت یا از کارافتادگی دچار محدودیتهای اقتصادی خواهد شد .
2. خانواده وی نیز دچار مشکلات مادی و معنوی خواهند شد
3. ممکن است مجبور شود تا مدت زمان زیادی بستری باشد .
4. سایر همکاران وی ممکن است دچار ناراحتی و عصبانیت شوند و در محیط کار جو نامساعدی پدید آید
5. یکی دیگر از همکاران وی باید سریعا آموزش ببیند و جایگزین وی شود یا وظایفش بین همکاران تقسیم شود .
6. ممکن است مدت زمانی صرف شود تا استادکار یا سرپرست کارگاه و سایر مسئولان به بررسی حادثه بپردازند و در صدد گزارش آن به مسئولان مافوق برآیند.
7. ممکن است در اثر غیبت این فرد دستگاه یا قسمت تحت کنترل وی ، با توقف روبه رو شود.
8. اگر حادثه ای رخ داده باشد ممکن است وسایل ، مواد یا دستگاههایی نیز دچار خسارت شوند
9. به دلیل توقف قسمت مربوطه یا دستگاهی که وی با آن کار میکرده ، سایر کارگران یا بخشها باید برنامه ریزی خود را تغییر دهند.
10. به دلیل توقف یا اختلالی که پدید آمده ، رسیدگی به سفارشات نیز دچار آشفتگی خواهند شد.
11. در اثر تاخیر در تعهدات و سفارشات ، تعدادی از مشتریان از دست میروند و دیگر مراجعه هم نمیکنند.
12. ممکن است در اثر فقدان تخصص ویژه این فرد در کارخانه ، کیفیت محصولات نیز پایین بیاید.
13. احتمال شکایت فرد به دادگاه و پرداخت غرامت دایمی به وی از سوی کارفرما نیز وجود دارد.
14. شهرت و اعتبار این واحد صنعتی در انظار عمومی خدشه دار خواهد شد
15. ممکن است مبلغ کلانی صرف تعمیر دستگاه یا قسمت مربوطه شود.
با توجه به آنچه ذکر شد مزایای توجه به رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای به شرح زیر است.
برای کارفرما :
کاهش حوادث
افزایش کیفیت محصول
افزایش کارایی کارگران
کاهش خطاها
کاهش مخارج درمانی کارگران
کاهش مخارج و هزینه غرامت
کاهش مخارج تولید (ضایعات)
استفاده بهتر از نیروی انسانی
برای کارگر :
کاهش فشار کار
کاهش جراحات و صدمات
کاهش حوادث
افزایش سلامتی
افزایش سطح بهداشت کار
افزایش ایمنی
ما حاصل تمامی موارد فوق به افزایش بهره وری واحد صنعتی خواهد انجامید .
استرس شغلی و راههای پیشگیری از آن
آدمی برای آنکه به طرز بهنجاری به کار و کوشش بپردازد بایستی کمی استرس احساس کند. برانگیختگی هیجانی ملایم آدمها را در جریان اجرای کاری که برعهده دارندهوشیار نگه می دارد. آدمی هنگام روبرو شدن با استرس به آن دسته از الگوهای رفتاری روی می آورد که پیش از آن برایش کارایی نداشته است . به عنوان مثال ، یک آدم محتاطممکن است محتاطتر هم بشود و سرانجام به کلی کناره بگیرد و یک آدم پرخاشگر ممکن است کنترل خود را از دست بدهد و بی مهابا همه چیز را در هم بکوبد. اعتقاد بر این است که بیماریهایی مانند حساسیتها، سردردهای میگرنی ، فشار خون ، ناراحتیهای قلبی ،زخمهای گوارشی با فشار هیجانی ارتباط دارند. عموم مردم بیشتر وقت مفید خود را درمحیط کار می گذرانند به همین دلیل شرایط محیط کار اهمیت بسیاری در تامین سلامت جسمانی و روانی آنها دارد و به اختصار برخی از عوامل که تاثیر زیادی در ایجاد استرس ناشی از کار دارند در ذیل ذکر گردیده است :
شرایط کاری ; تراکم کاری ; ابهام نقش ;
شرایط کاری
عواملی چون شرایط نامطلوب کاری ، تندکارکردن ، تلاش طاقت فرسای فیزیکی ،ساعات بسیاری را در محیط کار گذراندن و پرکاری مفرط، موجب اختلال در سلامت روانی می شود. کار خسته کننده و تکراری و محیط نامطلوب فیزیکی و روانی ازجمله :سروکار داشتن با افراد تندخو و همکاران پرخاشگر علاوه بر اختلال سلامت روانی موجب کاهش سلامت جسمانی نیز می شود این افراد زودتر و بیشتر از افراد دیگر به بیماری مبتلا می شوند و دیرتر بهبود می یابند.
تراکم کاری
بعضی افراد زمانی که خیلی نزدیک با دیگران کار می کنند احساس ناراحتی می کننددر حالی که اگر عده ای در کنار بقیه کار نکنند احساس تنهایی می کنند. درهر حالت تراکم کاری (مثبت یا منفی ) می تواند باعث ایجاد استرس گردد.
ابهام نقش
اگر شخص اطلاع کافی از شغل و کاری که به عهده گرفته نداشته باشد بدین معنی که اهداف کاری وی چنانچه باید و شاید واضح و صریح نباشد و او نتواند با این اهداف وانتظارات خود، همکاران و مسئولیتهای محوله ارتباط درستی برقرار سازد، این حالت موجب بروز افسردگی ، کاهش اعتماد به نفس ، عدم احساس رضایت از وضع زندگی ،عدم رضایت شغلی و کاهش انگیزه شغلی می شود.
تعارض شغلی
اگر شخص در محیط کار خود با وظایف یا نیازهایی مواجه شود که واقعا علاقه ای نسبت به انجام آنها نداشته و یا اینکه قبلا تصوری از انجام آن کارها در ذهن نداشته باشد.متداولترین مورد در این زمینه هنگامی دیده می شود که فرد بین دو گروه مختلف که دوخواست و دو هدف متفاوت دارند واقع شود و به دو سو کشیده شود و یا در شرایطی قرار گیرد که بین خواسته ها و انتظاراتی که از و می رود تعارض وجود داشته باشد. افرادی که به مشاغل اداری و تخصصی اشتغال دارند بیشتر از بقیه در معرض این فشارها قرارداشته و آسیب پذیرترند.
مسئولیت
موجب استرس است و به نحو چشمگیری به افسردگی ، اضطراب و روانپریشی منجر می شود. هرچه میزان مسئولیت فرد در مقابل دیگران بیشتر شود وی باید دقت وزمان بیشتری را در واکنش و برخورد با سایرین صرف کند و درنتیجه استرس نیز بیشترخواهدشد. مسئولیت افراد به میزان قابل توجهی با سیگارکشیدن ، فشارخون و میزان کلسترول خون در ارتباط است . خطر ابتلا به بیماریهای مختلف جسمانی و روانی به افرادی که مسئولیتی را درقبال اشیا برعهده دارند به مراتب کمتر است .
روابط با مافوق
در شرایطی که کارکنان رئیس خود را فردی با فکر و ملاحظه کار احساس می کنندروابط دوستانه ای ایجاد می شود که براساس اعتماد متقابل ، احترام و صمیمیت بوده ،موجب عدم بروز استرس بر کارکنان خواهدشد. کارکنانی که احساس کنند رئیس مراعات آنها را نمی کند و نسبت به منافع آنها بی تفاوت است تحت استرس بوده و بیشتر درمعرض اختلال روانی هستند.
روابط با زیردستان
دعوت به تقسیم کار و مشارکت می تواند در برخی از مدیران موجب بروز استرس ازجمله احساس تنفر و اضطراب گردد. برخی از عوامل در بروز این پدیده سهیم هستند که مهمترین آنها عبارتند از:
1) ناهماهنگی و ناهمسانی توانائیهای فردی با توقعاتی که از او می رود;
2)ممکن است وی در معرض تعارض روانی قرار گیرد مثلا در جزیی ترین کارها دخالت کند و هم انتظار مشارکت و تقسیم کار داشته باشد;
3) ممکن است زیردستان و افرادی که او ریاست آنها را عهده دار است از همکاری ومشارکت در امور خودداری کنند.
روابط با همکاران
نبودن روابط خوب بین همکاران عامل اساسی و محور بی اعتمادی ، عدم صمیمیت و رقابت ناسالم یکی از عوامل مهم موجد استرس است . روابط خوب و سالم می تواندعلاوه بر سلامت روانی باعث تعادل میزان کورتیزول (هورمون مهم بدن که نقش اساسی در تسریع بهبود آسیب دیدگی دارد) کاهش فشار خون و میزان مصرف دخانیات گردد.
عدم امنیت شغلی
در شرایط فعلی دنیا هیچ شغلی دائمی نیست و حفظ شغل و بقا آن بستگی به میزان فعالیت خود فرد دارد ولی عدم آگاهی از این موضوع موجب ترس از کنار گذاشته شدن (لغو یا اتمام قرارداد موقت ) و بازنشستگی یکی از فشارهای روانی است . چنین حالتی موجب می شود فرد قبل از آنکه به طور طبیعی از کار بازنشسته شود احساس فرسودگی وکسالت روحی کند. ترس از تنزل مقام یا کنار گذاشته شدن در افرادی که می دانند به مدارج بالا و بالاترین سطح پیشرفت در کار خود رسیده اند بسیار شدیدتر است . این افراد به پرکاری می پردازند تا همچنان خود را در اوج نگه دارند و درعین حال می کوشند عدم احساس امنیت شغلی را مخفی کنند و بدین ترتیب بیش از پیش درمعرض استرس قرارمی گیرند.
