آموزش از راه دور
تعاریف آموزش از راه دور
از لحاظ لغوی عبارت «آموزش از راه دور» برگردان فارسی واژه Distance Edcation است و برای نام گذاری شکلی ازآموزش به کارمی رود که با واژه Distance از سایر اشکال آموزشی تفکیک شده است .واژه آموزش از راه دوربه وسیله مربی آلمانی به نام اتو پیترز دردهه 1960 معروف شد و دردهه 1980 درایالات متحد رشد کرد. این واژه برای اولین باردرسال 1982 دردفترچه راهنمای دانشگاه ویسکانسین نوشته شد (رامبل ،1986) . اززمان پیدایش این نظام (اوایل دهه 1800 م )تاکنون ،متخصصان آموزشی به ارائه تعاریفی گوناگون ازآن پرداخته اند.
اساساً هرتوصیفی از آموزش ازراه دور با شناخت جدایی فیزیکی معلم یادگیرنده به عنوان ویژگی جبری آموزش از راه دور شروع می شود. بنابراین ،باراصلی معنایی این واژه را کلمه فاصله دربردارد. به تعبیری دیگر، آن چه که باعث کاربرد اصطلاح آموزش ازراه دور شده است. جدایی یادگیرنده و یاددهنده از یکدیگر به لحاظ مکانی است ،نه فاصله ای که ازمحل آموزش دارند. زیرا بسیاری ازیادگیرندگان این نظام ممکن است درنزدیکی محل آموزش باشند (ابراهیم زاده ،1377) .
هانسون ،میوشاک ، اسکلاسر ، اندرسون ، سورنسون ، سیمونسون (1997 وپرویت 1998، نقل از چاکن ،2009) تعدد و تنوع تعاریف آموزش از راه دور با توجه به 4مولفه برای این نظام، گونه زیرعنوان نموده اند:
1.هدف آموزش ازراه دور
2.جدایی یاددهنده ازیادگیرنده
3. فناوری سیستم ارائه
4. فناوری آموزشی
واژه های مرتبط
در ارتباط با آموزش از راه دور، از واژه هایی نام برده می شود که نیاز به حضور معلم ندارد و بیشتر با کوتاهی برای معرفی این نوع آموزش به کارگرفته می شوند، از جمله واژه هایی نظیر:
آموزش الکترونیکی، آموزش مکاتبه ای، آموزش باز ، آموزش غیرحضوری ، آموزش مجازی آموزش دور برد ، یادگیری توزیعی ، مطالعه مستقل ، یادگیری بر خط ، یادگیری وب محور یادگیری شبکه محور و یادگیری درفضای اتصال یافته .این واژه ها مترادف واژه آموزش ازراه دورنیستند، اما بی ارتباط با هم نیز نمی باشند.
.jpg)
سیرتطور و تکاملی نسل های آموزش ازراه دور
تکامل تاریخی سیستم های آموزش از راه دوردر 4مرحله اصلی روی داده است. گریسون (1985) و نیپر (1989)اولین کسانی بودند که از عبارت آموزش از راه دور برای تشریح 3نسل اولیه آموزش ازراه دوراستفاده کردند .طبق گفته نیپر، نسل های آموزش ازراه دوراز نظر تاریخی به توسعه، توزیع و فناوری های ارتباطات وابسته اند (به نقل از الحسینی،1384). اکنون با پیمودن مسیرتکاملی ،این نظام 4 نسل را پشت سرگذارده است.
نسل اول آموزش ازراه دور، مکاتبه ای نام دارد.شروع این نسل ازآموزش ازراه دور به اواخر قرن 19 برمی گردد (مهرپویا، 1384) .دوراقع این شکل کلاس درس گسترده یا آموزش از راه دور، به صورت مکاتبه ای بوده است (بروور و همکاران ،1382). دراین تجربه آموزشی معلم و یادگیرنده برای حداقل بخشی اززمان از یکدیگرفاصله داشته اند (همان منبع)که برای هردوی این ها یک سازمان حمایت کننده مسئول بوده است . رویکرد آموزش ویادگیری دراین نسل، رفتارگرایی بوده وازراهبرد طولی یا سنتی بهره گیری کرده و از مواد چاپی (کتب درسی شامل نکات درسی، تمرینات و بخش های خود ارزشیابی) برای ارائه آموزش استفاده می شده است.
درنسل دوم آموزش ازطریق استفاده از رادیو،تلویزیون ،نوارهای صوتی درکنار مواد خود آموز مکاتبه ای تکامل یافت .این دوره از سال 1969 با تاسیس دانشگاه باز در بریتانیا شروع شد.نسل دوم درعصری گسترش یافت که عصرفناوری های جدید جمعی، رسانه های رادیو تلویزیونی ونظریه های یادگیری شناختی ،شناخته شده است واز راهبرد فکرکننده خلاق بهره گیری می نمود. دراین نسل کنفرانس های شنیداری (اجرای کلاس درس با استفاده از تلفن ) نیزشامل قسمتی از راه دور برنامه های آموزش از راه دوراست وبرمطالعه مستقل که درآن محدودیت زمانی ومکانی نباشد، تاکید شده است. پیشرفت درنظریه یادگیری شناختی منجر به استفاده ازپیش سازمان دهنده ها،الگوهای ایفای نقش و همسالان شبیه سازی شده برای واردکردن یادگیرندگان به دنیای پیچیده رسانه ها شد. با وجود این دراین دوره معلم لزوماً تهیه کننده محتوای دوره نبود، بلکه بیشتر نقش آموزشیار و راهنما را داشت که پیشرفت یادگیرندگان راتقویت و ارزشیابی می کرد.
ظهورفناوری های ماهواره ای و شبکه های ارتباطی دیجیتالی وچندرسانه ها نسل سوم آموزش از راه دور را به همراه آورد. نسل سوم از اوایل دهه 1980 با استفاده از فناوری ها ماهواره ای و ظهورشبکه ارتباطاتی شروع شدکه مواد دیجیتالی وانالوگ را به رایانه انتقال می دادند. این فناوری های اشکال جدید تعامل با کنفرانس های دوطرفه یا کنفرانس های دیداری یکطرفه و شنیداری دوطرفه را فراهم ساختند (گوگین ونیول ،2003).نوآوری دیگر درزمینه آموزش ازراه دوردراین دوره کاربرد همایش از راه دوربود که با ظهور شبکه همایش ازراه دور دردانشگاه ملی درسال 1982 توسط دانشگاه ایالتی اوکالاهما وارد صحنه شد.
با ظهوراینترنت، نسل چهارم آموزش ازراه دورشکل گرفت. دراین نسل، عناصر یادگیری مشارکتی به آموزش افزوده شد. بدین صورت که مواد چند رسانه ای (نوشتاری ، شنیداری ،ویدئویی و رایانه ای) درشکل الکترونیکی ازطریق رایانه ها همراه با دسترسی به پایگاه های داده وکتابخانه های الکترونیکی ازطریق رایانه ها به افراد منتقل می شوند وتعامل بین معلم –دانش آموز، دانش آموز- دانش آموزیک ارتباط گسترده به صورت همزمان یا غیرهمزمان، از طریق پست الکترونیکی، کنفرانس های رایانه ای، تابلوی اطلاعات ومانند آن را میسر می سازد (مهرپویا، 1385).
دراین دوره ،یادگیرندگان درانتخاب مواد و محتوای درسی خود از منابع گوناگون وزیادی می توانند بهره بگیرند.دراین روش فرصت های تعامل وهمکاری با استفاده ازفناوری های ارتباطاتی خود یادگیرندگانی که از لحاظ جغرافیایی ازهم دور هستند فراهم شده و ارائه یک محیط یادگیری غنی امکانپذیر میشود (مور و کرسلی، 1996).
دراین نسل ازرویکرد تلفیقی (رفتارگرایی،شناخت گرایی وسازندگان +رویکرد شناختی- اجتماعی )و راهبرد یادگیرنده – محوری و خود اکتشافی یا خود آموزی وخود پژوهی شخص، بهره گیری شد. یادگیرندگان دراین دوره از اینترنت و اینترانت جهت برقراری تعامل بهره می گرفتند و ازراهبردهای مشارکتی منتقع می گشتند.
