مقاله تعاریف حسابداری

تعاريف حسابداری :

شايد بيش از چند قرن از آموزش حسابداری در چارچوب مشخص در كشورهاي در حال توسعه نمي‌گذرد، در طول اين مدت نظريات مختلفي در مورد تعريف حسابداری ارائه شده است ، تعدادي از اين نظريات در مورد تعاريف حسابداری به شرح زيراست :

1- حسابداری يك فن است ، فن جمع‌آوري ، تلخيص و طبقه بندي اطلاعات (1952)؛

2- حسابداری يك فعاليت خدماتي است كه وظيفة تهيه اطلاعات كمي را براي استفاده كنندگان جهت تصميم گيريهاي اقتصادي به عهده دارد(APB 1977).

3- حسابداری يك زبان است و مي‌تواند به طور سيستماتيك ارتباطي را بين واحد اقتصادي و افراد ذي نفع ايجاد كند ؛

4- حسابداری در حقيقت ثبت كننده وقايع است ؛

5- حسابداری واقعيت اقتصاد جاري است ؛

6- حسابداری يك خدمت و كالاست ؛

7- حسابداری سيستم اطلاعاتي است .( اين نظر يه پس از كامپيوتر و توسعة سيستم اطلاعاتي مطرح شد .)

اما به طور كلي حسابداری را مي‌توان به صورت فرايند شناسايي ، اندازه گيري ، طبقه بندي و گزارش اطلاعات مالي به منظور فراهم كردن امكان قضاوت آگاهانه و اتخاذ تصميمات منطقي توسط استفاده كنندگان از اطلاعات مالي تعريف كرد .

از آن جا كه محيط فعاليت واحدهاي تجاري متغير است و تغيير در ساختار سياسي، اجتماعي ، اقتصادي محيط باعث تغيير در نيازهاي اطلاعاتي استفاده كنندگان از اطلاعات مالي مي‌شود ، حسابداری نيز در واكنش به اين تغييرات براي تأمين نيازهاي مختلف استفاده كنندگان از اطلاعات حسابداری ناگزير به تغيير مي‌باشد .

هدف :

حسابداری يك سيستم است كه در آن فرآيند جمع‌آوري، طبقه‌بندي ، ثبت، خلاصه كردن اطلاعات و تهيه گزارشهاي مالي و صورتهاي حسابداری در شكل‌ها و مدلهاي خاص انجام مي‌گيرد. تا افراد ذي‌نفع درون سازماني مثل مديران سازمان و يا برون‌سازماني مثل بانك‌ها، مجمع عمومي سازمان مورد نظر و يا مقامات مالياتي بتوانند از اين اطلاعات استفاده كنند. به همين دليل فردي كه تحصيلات دانشگاهي ندارد، بيشتر دفتردار است تا حسابدار. چرا كه گزارشهاي اين دسته از افراد مطابق استاندارد نيست و پردازش كافي نمي‌شود و بيشتر تراز حسابها مي‌باشد. براي مثال يك حسابدار تجربي نمي‌تواند براحتي بين دارايي كوتاه مدت و بلند مدت تفاوت قائل شود و يا نمي‌داند كه چگونه بايد معاملات ارزي را در دفاتر ثبت كرد.

حسابداری به عنوان يك نظام پردازش اطلاعات، داده‌هاي خام مالي را دريافت نموده، آنها را به نظم در مي‌آورد.

محصول نهايي نظام حسابداری گزارش‌ها و صورت‌هاي مالي است كه مبناي تصميم‌گيري اشخاص ذي‌نفع (مديران ، سرمايه‌گذاران ، دولت و ...) قرار مي‌گيرد.

نکته مهم:

اگر هنوز ثبت نام نکرده اید برای درخواست مشاوره تلفنی رایگان این فرم را تکمیل کنید و یا عدد 2 را به 30006016 پیامک نمایید. مشاورین مرکز در اسرع وقت با شما تماس گرفته و اطلاعات کاملی پیرامون آشنایی با دوره آموزش مجازی حسابداری و مدرک معتبر پایان دوره آن در اختیارتان خواهند گذاشت.

ماهيت :

يك حسابدار متخصص، در آينده مي‌تواند مدير مالي يك سازمان يا شركت گردد يعني مي‌تواند به مديريت يك شركت ايده بدهد كه منابع موجودش را در چه راههايي سرمايه‌گذاري نمايد تا استفاده بهينه كند و يا اگر شركت به منابع مالي جديد نياز داشت يك مدير مالي بر اساس دانش آكادميك خود مي‌تواند بگويد كه از چه طريقي بايد تامين مالي كرد. و مجموع اين فعاليت‌ها خارج از توانايي يك حسابدار تجربي است.

«حسابداری يك سيستم اطلاعاتي است كه با فراهم‌كردن اطلاعات لازم كمك مي‌كند تا سرمايه‌گذارها، اعتبار دهندگان، مديران و دولت نسبت به مسائل اقتصادي بهتر بتوانند، تصميم‌ بگيرند. براي مثال اگر شخصي بخواهد در يك شركتي سرمايه‌گذاري كند، تمايل دارد كه وضعيت مالي آن شركت و يا نتايج عمليات آن شركت را در طي سالهاي قبل بداند. موضوعاتي كه به صورت گزارشهاي مالي توسط حسابداران تهيه مي‌شود.

«حسابداری به منظور جوابگويي به نيازهاي انسان به وجود آمده است. به همين دليل با گذشت زمان و به موازات گسترش فعاليت‌هاي اقتصادي و افزايش پيچيدگي آن ،‌ هدفها و روشهاي حسابداری براي جوابگويي به نيازهاي اطلاعاتي، توسعه يافته است. چرا كه اشخاص، شركت‌ها و دولت براي تصميم‌گيري در مورد توزيع مناسب منابع مالي نياز به اطلاعاتي قابل اتكا دارند كه اين اطلاعات را به ياري حسابداری مي‌توان به دست آورد. از سوي ديگر انجام سرمايه‌گذاري يكي از مواد ضروري و اساسي در فرآيند رشد و توسعه اقتصادي كشور است و سرمايه‌گذاران نيز از بعد عرضه سرمايه، تا حد امكان سعي دارند منابع مالي خودرا به سويي سوق دهند كه كمترين ريسك و بيشترين بازده را داشته باشد. يعني به دنبال برآورد ريسك سرمايه‌گذاري‌ها خواهند بود. اين در حالي است كه يكي از مباني اساسي براي محاسبه ريسك بازار شركت‌ها ، استفاده از اطلاعات توليد شده توسط سيستم حسابداي است.

رشته حسابداری از جمله رشته‌هايي است كه از داوطلبان هر سه گروه آزمايشي رياضي و فني ، علوم تجربي و علوم انساني دانشجو مي‌پذيرد.

كاربرد حسابداری

دانش حسابداری در بخش ماليات كاربرد وسيعي دارد. چون محاسبه سود به ياري حسابداری امكان‌پذير است و تعيين مقدار سود نيز مبناي محاسبه ماليات شركتها اعم از دولتي و خصوصي مي‌باشد.

فارغ‌التحصيلان اين رشته پس از اتمام تحصيل مي‌توانند در سطوح مختلف و شاخه‌هاي متفاوت عهده‌دار انجام امور مالي گردند كه شرح آن چنين است:

الف) حسابداری

فارغ‌التحصيلان مي‌توانند در كليه موسسات و واحدهاي تجاري، اعم از دولتي يا خصوصي به عنوان حسابدار در شاخه‌هاي زير مشغول كار شوند:

حسابداری مالي: در كليه شركتها و موسسات تجاري و غيرانتفاعي.

حسابداری صنعتي : در كليه واحدهاي صنعتي و شركتهاي توليدي.

حسابداری دولتي : در كليه سازمانها و ادارات دولتي به عنوان حسابدار يا عامل ذيحساب.

حسابداری مالياتي : در ادارات دارايي.

حسابداری بيمه : در موسسات بيمه .

حسابداری بانكها : در شعبه‌ها و سرپرستي بانكها .

حسابداران پس از مدتي اشتغال به كار حسابداری مي‌توانند در سمت مديريت مالي واحدهاي تجاري ، ايفاي نقش نمايند.

ب ) حسابرسي

فارغ‌التحصيلان رشته حسابداری قادرند با توجه به شاخه‌هاي حسابداری در بند الف در حرفه حسابرسي شاغل شوند. شاغلان حرفه حسابرسي در يك تقسيم‌بندي كلي به دو گروه اصلي تفكيك مي‌شوند :

حسابرسان داخلي : اين گروه از حسابرسان ، كارمند واحد مورد رسيدگي هستند، و در واقع رابط ميان هيات مديره و شركت بوده و گزارش رسيدگي خود را به طور هفتگي ، ماهانه يا سالانه به مديرعامل و هيات مديره ارائه مي‌دهند . اين گروه از حسابرسان عمليات داخل واحد تجاري را رسيدگي مي‌كنند.

حسابرسان مستقل: اين گروه از حسابرسان، افرادي هستند كه در موسسات حسابرسي مشغول كار هستند و بر اساس قرارداد ميان شركتها يا سازمانها با اين موسسات، عمليات حسابداری و مالي واحد تجاري را بر اساس اصول و موازين حسابداری مورد رسيدگي قرار مي‌دهند و گزارش خود را به مجمع عمومي صاحبان سهام ارائه مي‌كنند. در واقع حسابرسان مستقل رابط ميان صاحبان شركت و هيات مديره شركت مي‌باشند.

در حال حاضر در ايران ، سازمان حسابرسي به عنوان يك سازمان دولتي ، بزرگترين موسسه حسابرسي است و در كنار آن ساير موسسات حسابرسي دولتي و خصوصي مشغول فعاليت مي‌باشند.

ويژگيهاي كيفي اطلاعات حسابداری :

1. مربوط بودن Relevance : مربوط بودن يكي از ويژگيهاي مهم اطلاعات حسابداری است . اطلاعاتي مربوط محسوب مي شوند كه در تصميم گيريها مؤثر و نقش آن با اهميت باشد .

- اهميت

- به موقع بودن : به موقع بودن به موضوع مناسب بودن زمان ارائه اطلاعات مالي اشاره دارد ، زيرا بسياري از انواع اطلاعات نسبت به گذشت زمان حساسيت زيادي دارند و به سرعت ارزش خود را از دست مي دهند . پس اطلاعاتي به موقع هستند كه در زمان مناسب در دسترس تصميم گيرنده قرار گيرد .

- قابل فهم بودن : اطلاعات حسابداری بايد به شكلي ارائه گردد كه براي كساني كه يك اطلاعات كلي از حسابداری دارند قابل فهم باشد.

2. قابليت اندازه گيري measurability : اطلاعات حسابداری بايد برحسب واحد پول قابل اندازه گيري باشند .

3. قابليت اتكاء داشته باشد Relaiability: اطلاعات حسابداری زماني قابليت اتكاء دارد كه قابل اثبات و تائيد بوده و به طور عيني و بي طرفانه اندازه گيري شده باشد .

- عيني بودن : اگر شخص ديگري هم اطلاعات را تجزيه و تحليل نمايد به همان نتيجه برسد.

4. قابليت مقايسه comprability : اطلاعات حسابداری بايد قابليت مقايسه داشته باشد . اين قابليت مقايسه زماني وجود دارد كه رويه هاي حسابداری بصورت يكنواخت بكار گرفته شود.

استفاده كنندگان اطلاعات حسابداری Useres :

1. استفاده كنندگان درون سازماني inside users

· سطوح مختلف مديريت

- برنامه ريزيهاي آتي عمليات

- تدوين برنامه هاي بلند مدت

- كنترل هزينه ها

- ارزيابي عملكرد واحدها

· كاركنان

2. استفاده كنندگان برون سازماني outside users

· سرمايه گذاران بالفعل و بالقوه

· اعتبار دهندگان

· مراجع قانوني (دولت)

· بستانكاران

· مشتريان

· سايرين ( بورس اوراق بهاء دار ، تحليل گران مالي )

اصول پذيرفته شده حسابداری GAAP :

به مجموعه اي از مفاهيم اساسي ، قواعد و رويه هاي حسابداری اطلاق مي شود . اصول پذيرفته شده حسابداری بر پايه يك چهارچوب نظري كه توسط هيئت استانداردهاي حسابداری مالي Financial Accounting standard board (Fasb) تدوين شده ، استوار است .اصول پذيرفته شده و حسابداری از لحاظ اولويت به سه طبقه زير تقسيم بندي مي گردد .

1. مفاهيم ( مفروضات ) بنيادي حسابداری (Accounting concepts) : مفروضاتي است اصولي كه زير بناي صورتهاي مالي واحدهاي اقتصادي بوده و منشاء ساير اصول حسابداری است .

الف ) فرض تفكيك شخصيت (The entity concept) :

براساس اين فرض هر واحد اقتصادي به عنوان يك واحد جدا و مجزا از مالك ( مالكان‌)آن در نظر گرفته مي شود . براساس اين فرض تعهدات يا دارايي موسسه بايستي از دارايي يا تعهدات مالك تفكيك شود .

ب ) فرض تداوم فعاليت (going concern concept) :

فرض تداوم فعاليت به اين معني است كه فعاليت موسسه در آينده قابل پيش بيني استمرار مي يابد و قصد انحلال موسسه يا تعطيل عمليات‌ آن وجود ندارد . اين فرض به معني دوام و بقاء دائم موسسه نيست ، بلكه پيش فرضي حاكي از تداوم يك دورة زماني كافي براي اجراي عمليات ، انجام قراردادها و ايفاي تعهدات موسسه مي باشد .

ثبت دارائيها به بهاي تمام شده به جاي ارزش جاري ، طبقه بندي دارائيها به جاري و ثابت ، طبقه بندي بدهيها به جاري و بلند مدت از مصاديق فرض تداوم فعاليت است .

ج ) فرض واحد اندازه گيري : (The stable –monetary-unit concept)

براساس اين فرض نتايج معاملات و عمليات يك موسسه مي تواند برحسب واحد پول ( ريال ) اندازه گيري و گزارش شود . يعني در حسابداری تنها رويدادهايي ثبت مي شود كه قابل بيان به پول باشد . حسابداران فرض مي كنند كه قدرت خريد ريال ، همواره ثابت مي ماند ، يعني نقش تورم ناديده گرفته مي شود .

د ) فرض دوره مالي (time –priod concept)

اندازه گيري دقيق نتايج عملكرد يك واحد تجاري برحسب وجه نقد تنها در پايان عمر آن يعني هنگامي امكان پذير مي شود كه واحد تجاري منحل و حاصل فروش كليه دارائيهاي آن به نقد تبديل و كليه بدهيهاي آن پرداخت شود و بعد از آن وجه نقد موجود را با سرمايه گذاري اول دوره مقايسه كنند و سود رامشخص نمايند . اما استفاده كنندگان از گزارشهاي مالي نمي توانند براي دريافت اطلاعات تا زمان انحلال واحد اقتصادي تأمل كنند . ازاين رو ، تهيه گزارشهاي مالي در دورة هاي زماني معين ، ضروري است . بدين منظور ، عمر يك واحد اقتصادي به يك سري دوره هاي زماني مساوي تقسيم ميشود كه هر دوره را اصطلاحاً « دوره هاي مالي » مي گويند .

استفاده از روش تعهدي (Accrual Basis) بجاي روش نقدي (Cash Basis) از مصاديق اين فرض مي باشد .

هـ ) فرض تعهدي

اين فرض يكي از مفروضات بنيادي حسابداری و گزارشگري مالي است . براساس اين فرض درآمد هنگامي تحقق و هزينه زمان تحمل شناسايي مي شود . اين فرض معرف وضعيت مالي ، نتايج عمليات و تغييرات در وضعيت مالي طبق اصول پذيرفته شده حسابداری به نحو مطلوب مي باشد ، چون اصول اساسي تحقق درآمد و تطابق هزينه با درآمد را مد نظر قرار مي دهد .

2. مباني يا اصول حسابداری (Accounting principes) :

قواعد كلي كه رهنمود اندازه گيري ، ثبت ، طبقه بندي و گزارش نتايج معاملات و عمليات مالي واحدهاي اقتصادي است .

الف ) اصل بهاي تمام شده : ( cost principle)

اصل بهاي تمام شده بيان مي كند كه دارائيها و خدمات خريداري شده بايد به بهاي تمام شدة واقعي خود‌( بهاي تمام شده تاريخي ) ثبت شوند . مثلاً فرض كنيد براي مغازه خود از يك موسسه اثاثيه خريداري كرده ايد كه ارزش واقعي اين اثاثيه 3.000 ريال مي باشد ولي شما اين اثاثيه را به 2.000 ريال خريداري كرده ايد . براساس اصل بهاي تمام شده ، اين اثاثيه مبلغ 2.000 ريال در دفاتر ثبت مي شود .

بهاي تمام شدة تاريخي مفيدترين مبنا براي حسابداری و گزارشگري مالي است چون بهاي تمام شده تاريخي مبتني بر برآورد ، حدس و اظهارنظر شخصي نيست و مي توان آنرا به طور عيني و بي طرفانه اندازه گيري ، رسيدگي و تائيد نمود .

بهاي تمام شده تاريخي قابليت اتكاء بيشتري نسبت به ساير اندازه گيريها دارد .

ب ) اصل تحقق درآمد (Revenue realization)

براساس اين اصل درآمدها را بايد در زمان تحقق آن شناسايي كنيم و زمان دريافت وجه نقد تأثيري بر زمان شناسايي درآمد ندارد ، چون ممكن است درآمد در يك مقطع زماني تحقق پيدا كند ولي وجه مربوط به آن زودتر (پيش دريافت ) يا همان زمان و يا بعد از مقطع تحقق درآمد وصول گردد .

مقطع شناسائي درآمد ميتواند متفاوت باشد . اين مقطع ممكن است :

1. زمان فروش محصول يا ارائه خدمت باشد .

2. هنگام توليد محصول باشد .

3. همزمان با وصول اقساط باشد.

بطور كلي درآمد زماني تحقق پيدا مي كند كه :

1. فرآيند كسب سود كامل شده باشد .

2. مبادله يا دادوستدي واقع شده باشد .

ج ) اصل تطابق هزينه با درآمد (Matching principle)

اصل تطابق هزينه ها با درآمد ها برفرآيند اندازه گيري سود تمركز دارد بدين مفهوم كه بعد از اندازه گيري درآمد دوره ، هزينه هاي انجام شده به منظور تحصيل درآمد نيز بايد در همان دوره تعيين و با درآمد مربوطه مقابله گردد تا سود دوره مشخص شود .

د ) اصل افشاء : (Disclosure)

اين اصل يكي از اصول اساسي حسابداری است . اين اصل ايجاب مي كند كه كليه واقعيتهاي با اهميت مربوط به رويدادها و فعاليتهاي مالي واحد تجاري به شكل مناسب و كامل گزارش شود .

3. رويه ها يا روشهاي حسابداری (Accounting procedures)

عبارت از رويه هايي است كه حسابداران براي انجام مراحل حسابداری انتخاب مي كند و در طي دوره هاي متفاوت به طور يكنواخت به كار مي رود .

طبقات اصلي حسابها :

1. دارائيها Assets

2. بدهيها Liabilities

3. سرمايه capital

4. درآمدها Revenues

5. هزينه ها expenses

محصول نهايي حسابداری ، صورتهاي مالي اساسي است .

صورتهاي مالي اساسي كه ابزار انتقال اطلاعات به اشخاص مختلف مي باشند ، عبارتست از :

- ترازنامه Balance sheet

- صورت سود ( زيان ) income statement

- صورتحساب سرمايه capital statement

موسسات و شركتها :

1. انتفاعي

- خدماتي خدمتي ارائه ميدهند و حق الزحمه مي گيرندـ تعميرگاه اتوموبيل

- بازرگاني كالا را مي خرند و بدون تغيير شكل مي فروشند و سود كسب مي كنند فروشگاه

- توليدي مواد اوليه را مي خرند و تغيير شكل مي دهند و آن را تبديل به محصول مي كنند و مي فروشند ـ مغازه يا فروشگاه

2. غير انتفاعي :مثل موسسات خيريه كه هدف اصلي آنها ارائه خدمت مي باشد.

موسسات از نظر نحوه اداره :

1. شركت هاي تك مالكي : مدير و مالك يكي است شركت كوچك و مالك توان اداره شركت را دارد . مسئوليت هر گونه بدهي يا تعهد ايجاد شده با مالك است .

2. تضامني : توسط چند نفر كه به هم اعتماد دارند ايجاد مي شود و مسئوليت پرداخت بدهي به عهده تمامي شركاء است . هر كدام از شركاء مسئول پرداخت تمام ديون شركت است .

3. سهامي : در شركتهاي بزرگ مالك توان اداره شركت را ندارد و بخاطر نياز به تامين مالي فراوان از سرمايه هاي كوچك و بزرگ افراد استفاده مي شود و مسئوليت هر يك از شركاء در قبال تعهدات و ديون شركت به ميزان سهم آن شريك در شركت است .

- سهامي خاص

- سهامي عام

ثبت نام در دوره حسابداری مقدماتی